Od św. Michała do aniołów stróżów: najważniejszy kościół w Wałbrzychu

Zdjęcie: Kolegiata Najświętszej Maryi Panny Bolesnej i św. Aniołów Stróżów w Wałbrzychu (2011)

Poczet parafii św. Michała Archanioła

Kościół pod wezwaniem Świętych Aniołów Stróżów w Wałbrzychu od ponad stu lat jest główną świątynią katolicką tego ponadstutysięcznego dolnośląskiego miasta, drugiego pod względem wielkości w regionie (po Wrocławiu). Pojawia się on w niniejszym cyklu, ponieważ wezwanie pierwotne odnosiło się do św. Michała Archanioła, a archanielska parafia istniała tu przez prawie pięć wieków.

Pierwsza w tym miejscu świątynia powstała w roku 1440, a według innych źródeł jeszcze wcześniej (1428), i posiadała wezwanie św. Michała. Przez całe wieki budowla ta uważana była za najstarszą w Wałbrzychu.

Wielkie Zawierzenie Św. Michałowi Archaniołowi – ks. M. Szerszeń

Kiedy w XIX wieku w gwałtownie rozwijającym się mieście osiedliło się wielu nowych mieszkańców, głównie górników napływających przeważnie z terenów Kotliny Kłodzkiej, wydatnie wzrosła liczba wałbrzyskich katolików. Mały kościół św. Michała nie był w stanie dłużej pomieścić wiernych, konieczne stało się więc wzniesienie większego kościoła parafialnego.

Pod koniec 1899 r. przystąpiono do rozbiórki starego kościoła (jego stan techniczny okazał się na tyle zły, iż nie nadawał się on do remontu). Następnie zaczęto na tym miejscu od podstaw wznosić nową, imponującą świątynię. Ponieważ przedsięwzięcie to obliczono na lata, nabożeństwa odbywały się tymczasowo w budynku zastępczym (konstrukcji szachulcowej firmy Carl Jäger), ustawionym w ogrodzie nabytej plebanii przy ul. Młynarskiej. Budowa finansowana była ze środków prywatnych (m.in. księcia pszczyńskiego i księcia żmigrodzkiego), wystrój wnętrza ze zbiórek i datków parafian. Prace trwały pięć lat i w roku 1904 nowy kościół parafialny według projektu wrocławskiego architekta Alexisa Langera był gotów. Postanowiono nadać mu nowe wezwanie Świętych Aniołów Stróżów (w Polsce funkcjonuje w tej chwili ponad trzydzieści parafii i pod tym wezwaniem).

Kolegiata Najświętszej Maryi Panny Bolesnej i św. Aniołów Stróżów w Wałbrzychu (2011).
Fot. Pleple2000 – praca własna | Wikimedia Commons | CC BY-SA 3.0 PL

Powstały obiekt do dzisiaj jest jednym z największych kościołów w całej diecezji świdnickiej. Murowany z cegły i nakryty dwuspadowym dachem pokrytym dachówką, zbudowany został z wielką dbałością w stylu neogotyckim. Liczne zdobienia wskazują na finezję sztuki kamieniarskiej. Wysmukłą osiemdziesięciometrową wieżę widać już z daleka. Jest ona zwieńczona ostrym hełmem oraz bogato zdobioną sygnaturką.

Wnętrze kościoła jest niezwykle przestronne – trzynawowe, zwieńczone sklepieniem sieciowym. Wyposażenie pochodzi z początku XX wieku – z okresu powstania świątyni. Najcenniejszy jest neogotycki szafowy ołtarz główny (1904), znajdujący się w trójbocznym prezbiterium. W kościele znajdują się wspaniałe organy wykonane przez firmę Schlag & Söhne ze Świdnicy. Dzisiaj jest to główna świątynia Wałbrzycha. realizowane są tu najważniejsze wydarzenia o charakterze diecezjalnym, także inauguracje roku akademickiego tutejszych uczelni wyższych, ważne uroczystości patriotyczne i okolicznościowe. 3 maja 2010 roku kościół został ogłoszony kolegiatą.

Świdnickie anioły: 903 skrzydlatych mieszkańców miasta

W roku 1996 rozpoczęto remont kapitalny świątyni, m.in. odbudowano grożącą upadkiem wieżę, założono nowoczesne ogrzewanie, odnowiono witraże i przebudowano prezbiterium. Dzięki temu świątynia jest w tej chwili w bardzo dobrym stanie.

W roku 2013 pojawiła idea założenia kosztownej iluminacji budynku. Rada Miejska Wałbrzycha przyjęła uchwałę w sprawie udzielenia dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i budowlane, ale została ona odrzucona przez władze zwierzchnie. Gmina znalazła jednak rozwiązanie, ogłaszając konkurs „Promocja Gminy Wałbrzych przez iluminację obiektu sakralnego w centrum o wysokich walorach zabytkowych i turystycznych”. Parafia Świętych Aniołów Stróżów w Wałbrzychu była jedyną, która zgłosiła się do konkursu. Iluminacja jest nowoczesna i energooszczędna, wykorzystano w niej sterowanie radiowe oraz czujniki zmierzchu. Oświetlona jest cała bryła budowli ze wszystkich stron. Bez wątpienia jest to jeden z najpiękniejszych kościołów nie tylko Dolnego Śląska.

Herbert Oleschko

Artykuł ukazał się w dwumiesięczniku „Któż jak Bóg” (3/2022)