Konstytucja 3 Maja – duma Rzeczypospolitej

6 miesięcy temu

Zdjęcie: Konstytucja 3 Maja

Agencja Informacyjna: Konstytucja 3 Maja była pierwszym takim aktem uchwalonym w nowożytnej Europie. Na świecie była drugim, zaraz po konstytucji amerykańskiej i tuż przed konstytucją francuską. Uchwalili ją posłowie na Sejm Rzeczypospolitej Obojga Narodów 3 maja 1791 roku.

Spis treści

Konstytucja 3 Maja – pierwsza konstytucja w Europie

Konstytucja 3 Maja – dla ocalenia Ojczyzny

Konstytucja 3 Maja – zaprzysiężona przez Króla

Konstytucja 3 Maja – unieważniona w 1793 r.

3 Maja – Święto Narodowe

Konstytucja 3 Maja – pierwsza konstytucja w Europie

Konstytucja zmieniała ustrój na monarchię dziedziczną a także odbierała prawo głosu i decyzji w sprawach państwa szlachcie nieposiadającej ziemi (gołoci). Ustanawiała także religię katolicką jako państwową, gwarantując jednak wolność innym wyznaniom.

Rewolucyjną zmianą było polityczne zrównanie mieszczan i szlachty oraz państwowa ochrona chłopów, którzy nabyli dzięki niej prawa. Konstytucja formalnie zniosła liberum veto, czyli możliwość zerwania obraz Sejmu za sprawą jednego tylko posła. Wykształcony przez Ustawę Rządową model ustrojowy monarchii konstytucyjnej nabierał cech monarchii konstytucyjno-parlamentarnej.

Konstytucja 3 Maja – dla ocalenia Ojczyzny

W preambule Ustawy Rządowej napisano:

„…wolni od hańbiących obcej przemocy nakazów, ceniąc drożej nad życie, nad szczęśliwość osobistą, egzystencję polityczną, niepodległość zewnętrzną i wolność wewnętrzną narodu, którego los w ręce nasze jest powierzony, chcąc oraz na błogosławieństwo, na wdzięczność współczesnych i przyszłych pokoleń zasłużyć, mimo przeszkód, które w nas namiętności sprawować mogą dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla ocalenia Ojczyzny naszej i jej granic z największą stałością ducha, niniejszą konstytucję uchwalamy i tę całkowicie za świętą, za niewzruszoną deklarujemy”.

Konstytucja 3 Maja – zaprzysiężona przez Króla

Konstytucja została uchwalona bez czytania przez połączone stany w Sali Senatorskiej Zamku Królewskiego w Warszawie. Poseł inflancki Michał Zabiełło wezwał do przyjęcia konstytucji, a króla Stanisława Augusta do jej zaprzysiężenia. Władca podniósł rękę na znak, iż chce przemówić, co zwolennicy konstytucji zrozumieli jako chęć złożenia przysięgi. Król złożył więc rzeczywiście przysięgę na ręce biskupa krakowskiego Feliksa Turskiego, a następnie poprosił posłów do przejścia do kolegiaty św. Jana na nabożeństwo dziękczynne.

Konstytucja została przyjęta większością głosów, protest przeciwko uchwaleniu ustawy zasadniczej podpisało 28 osób, jednak niektórzy wycofali później swoje podpisy. Obowiązywała tylko przez rok, zanim została obalona przez armię rosyjską wraz z konfederacją targowicką w wyniku przegranej wojny polsko-rosyjskiej.

Konstytucja 3 Maja – unieważniona w 1793 r.

Konstytucja 3 Maja przestała być obowiązującym aktem prawnym 23 listopada 1793 roku. Sejm grodzieński uznał wtedy Sejm Czteroletni za niebyły i uchylił wszystkie ustanowione przez niego uchwały.

„- Po pierwsze, Konstytucja 3 Maja byłą pierwsza w długiej kolejce różnych późniejszych konstytucji. Po drugie, ona była swoja, wydana przez Polaków i Litwinów dla korzyści obojga narodów. Po trzecie, wcieliła ona w siebie nadzieje wielu pokoleń, które do niedawna musiały żyć albo pod obcą okupacją albo pod niesuwerennym reżimem. Tu w Warszawie, konstytucje wydane pod pieczęcią Napoleona lub cara Aleksandra, lub PRL zawsze cierpiały z braku prawdziwego autorytetu. Konstytucja trzeciomajowa natomiast była prawdziwa, była kochanym dzieckiem zadławionym w kolebce – ” mówił prof. Norman Davis w 200-lecie uchwalenia Konstytucji 3 Maja.

3 Maja – Święto Narodowe

Rocznica Konstytucji 3 maja została uznana za święto narodowe uchwałą Sejmu Ustawodawczego z 29 kwietnia 1919. Po II wojnie światowej władze komunistyczne zaprzestały i zabroniły publicznego świętowania, a próby manifestowania rocznicy były tłumione przez milicję. Święto to zostało oficjalne zniesione ustawą z 18 stycznia 1951 o dniach wolnych od pracy, a jego miejsce zajęło Święto Pracy obchodzone dwa dni wcześniej – 1 maja. Dopiero w roku 1981 ponownie władze świętowały to historyczne wydarzenie. Święto Narodowe Trzeciego Maja przywrócono ustawą z 6 kwietnia 1990 (weszła w życie 28 kwietnia). Od 2007 roku 3 maja jest również świętem narodowym Litwy.

Dziękujemy, iż przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Zapraszamy do lektury innych publikacji o tematyce kulturalnej, które znajdziesz tutaj. Agencja Informacyjna.