27 styli architektonicznych chronologicznie ze zdjęciami

bestyle.pl 2 dni temu

Każdy styl architektoniczny to świadectwo swojej epoki – od pierwszych szałasów z kości mamutów, przez monumentalne piramidy, aż po poskręcane bryły dekonstruktywizmu. Zmiany nie były przypadkowe, odzwierciedlały rozwój technologii, materiałów i ludzkich ambicji. Patrząc na kolejne style, można dostrzec, jak przełomowe wynalazki – takie jak łuk rzymski czy gotyckie sklepienie żebrowe – na zawsze zmieniały oblicze architektury. Poznaj charakterystykę 27 styli architektonicznych i zobacz zdjęcia budowli.

1. Architektura prehistoryczna

Początki architektury sięgają około 40 000 lat p.n.e., kiedy to pierwsi ludzie zaczęli kształtować swoje otoczenie. Pierwsze konstrukcje mieszkalne powstały w okresie paleolitu, czego dowodem są odkryte w ukraińskim Mięrzyrzeczu pozostałości osady datowanej na około 15 000 lat p.n.e. Znaleziono tam charakterystyczne szałasy zbudowane z kości mamutów, których średnica wahała się od 4 do 10 metrów.

W okresie mezolitu i neolitu architektura zaczęła ewoluować w kierunku bardziej złożonych form. Podstawowymi materiałami budowlanymi były wówczas skóry zwierzęce, drewniane konstrukcje szkieletowe oraz kości zwierząt. W północnej Europie powstawały imponujące konstrukcje kamienne, czego przykładem jest osada Skara Brae w Szkocji, zamieszkiwana w latach 3180-2500 p.n.e. Składała się z ośmiu połączonych domostw, gdzie wnętrza wyposażone były w kamienne meble, miejsca do spania oraz paleniska.

2. Architektura starożytnego Egiptu

Architektura starożytnego Egiptu pozostawała praktycznie niezmienna przez tysiące lat, koncentrując się głównie na budowlach sakralnych i grobowych. Podstawowymi materiałami budowlanymi były suszona cegła mułowa oraz kamień. Od czasów Starego Państwa (ok. 2575-2130 p.n.e.) kamień wykorzystywano przede wszystkim do wznoszenia świątyń i grobowców.

Najważniejszymi elementami egipskiej świątyni były: aleja sfinksów prowadząca do podwójnej bramy (pylonu), obeliski i kolosalne posągi króla przed pylonem, dziedziniec wiodący do sali hypostylowej, za którą znajdowało się sanktuarium – serce świątyni. Całość otaczał potężny mur z suszonej cegły. Najbardziej znanymi przykładami architektury egipskiej są piramidy i Sfinks, a najstarszą monumentalną budowlą kamienną jest Piramida Schodkowa Dżesera w Sakkarze (ok. 2650 p.n.e.).

3. Architektura starożytnej Grecji

Architektura grecka opierała się głównie na systemie słupowo-belkowym, gdzie kolumny przenosiły obciążenia. Grecy stworzyli dwa główne porządki architektoniczne: dorycki i joński. W porządku doryckim kolumny były żłobkowane i nie posiadały bazy, a ich głowice składały się z abakusa (płyty) i echinusa (poduszki).

Świątynia grecka stanowiła kwintesencję greckiej architektury. Charakteryzowała się podłużnym planem i rzędami kolumn otaczających wszystkie cztery ściany. Budowla zwykle posiadała pronaos (przedsionek) i opisthodomos (tylny portyk). Jednym z najlepiej zachowanych przykładów architektury doryckiej jest świątynia Apollina w Koryncie z VI wieku p.n.e.

4. Architektura klasyczna (starożytna Gracja i Rzym)

Architektura klasyczna charakteryzuje się harmonią, symetrią i przestrzeganiem proporcji. Podstawowymi materiałami były marmur i wapień, cenione ze względu na trwałość i możliwość obróbki. Marmur wykorzystywano głównie do rzeźb i elementów dekoracyjnych, podczas gdy wapień służył do wznoszenia większych konstrukcji.

Kształty w architekturze klasycznej charakteryzują się czystymi liniami i geometryczną prostotą. Dominują koła i prostokąty, tworzące poczucie ładu i równowagi. Kolumny stanowią ikoniczne elementy tego stylu, występujące w trzech porządkach: doryckim, jońskim i korynckim.

5. Architektura rzymska

Rzymianie zrewolucjonizowali architekturę poprzez wprowadzenie betonu, łuków i sklepień. Te innowacje pozwoliły na tworzenie przestronnych wnętrz o niespotykanych wcześniej rozmiarach. Rzymscy architekci skupiali się bardziej na kształtowaniu przestrzeni wewnętrznej niż na jej wypełnianiu podporami konstrukcyjnymi.

Charakterystycznymi elementami architektury rzymskiej były świątynie wznoszone na wysokich podium, z portykiem i trójkątnym tympanonem nad kolumnami. Rzymianie stworzyli również własny porządek kompozytowy, który został wykorzystany m.in. w Łuku Tytusa. Najbardziej znanym przykładem architektury rzymskiej jest Koloseum, ale równie imponujące są Forum Romanum, Panteon czy Termy Karakalli.

6. Architektura bizantyjska (330 – 1453)

Architektura bizantyjska rozwinęła się w Konstantynopolu po 330 roku n.e., łącząc w sobie elementy rzymskie z nowymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi. Jej najbardziej charakterystycznym elementem było zastosowanie kopuł wspartych na pendentywach lub trompach, co pozwalało na umieszczenie okrągłej kopuły na kwadratowej podstawie.

Bizantyjskie budowle wyróżniały się przestronnymi wnętrzami i bogatym wystrojem. Charakterystycznymi elementami dekoracyjnymi były marmurowe kolumny, mozaiki na sklepieniach, kamienne posadzki i niekiedy złocone sufity. Ten styl rozprzestrzenił się na cały chrześcijański Wschód, a szczególnie silnie zakorzenił się w Rosji, gdzie przetrwał choćby po upadku Konstantynopola.

7. Architektura anglosaska (450-1066)

Architektura anglosaska rozwijała się w Anglii od połowy V wieku aż do podboju normańskiego w 1066 roku. Świeckie budynki były proste, wznoszone głównie z drewna i kryte strzechą. Anglosasi preferowali zakładanie małych osad w pobliżu terenów rolniczych, przy brodach rzecznych lub w miejscach dogodnych dla portów.

W późniejszym okresie architektura anglosaska charakteryzowała się wykorzystaniem pilastrów, ślepych arkad i trójkątnych zwieńczeń otworów. W ostatnich dekadach przed podbojem normańskim pojawiły się wpływy stylu romańskiego z kontynentu, czego przykładem są nieistniejące już w tej chwili dodatki do opactwa Westminster z około 1050 roku.

8. Styl karoliński (780-900)

Styl karoliński był świadomą próbą naśladowania architektury rzymskiej, czerpiąc inspiracje z wczesnego chrześcijaństwa i Bizancjum. Mimo to wprowadzał własne innowacje, co nadało mu unikalny charakter.

Kościoły karolińskie zwykle miały formę bazyliki, podobnie jak wczesne chrześcijańskie kościoły Rzymu. Charakterystycznym elementem było wprowadzenie westwerku – monumentalnej zachodniej fasady. Przykładem klasycznych inspiracji w architekturze karolińskiej jest brama klasztoru w Lorsch, zbudowana około 800 roku.

9. Styl romański (800-1200)

Styl romański charakteryzował się masywnością konstrukcji i półkolistymi łukami. Budowle tego okresu wyróżniały się grubymi murami i ciężkimi filarami. Był to pierwszy ogólnoeuropejski styl architektoniczny od czasów Imperium Rzymskiego.

Architektura romańska łączyła cechy budownictwa rzymskiego, bizantyjskiego i lokalnych tradycji. Charakterystyczne elementy to masywne wieże, dekoracyjne arkady, sklepienia krzyżowe i symetryczne plany budowli. Mimo iż w tym okresie powstało wiele zamków, to najliczniejsze były kościoły i opactwa, z których wiele przetrwało do dziś.

10. Styl gotycki (1150-1500)

Głównym elementem definiującym architekturę gotycką jest ostrołuk, który umożliwił rozwój sklepień żebrowych i łuków przyporowych. Te innowacje, połączone z maswerkami i witrażami, stworzyły charakterystyczny styl.

Gotyk dążył do stworzenia niebiańskiego środowiska na ziemi. najważniejsze innowacje obejmowały system łuków przyporowych i sklepień żebrowych, co pozwoliło na umieszczenie większej liczby okien witrażowych w konstrukcji kościoła. Światło słoneczne, przechodząc przez kolorowe witraże, tworzyło mistyczną atmosferę przypominającą wiernym o boskiej obecności. W tym okresie rzeźby figuralne stały się bardziej naturalistyczne, szczególnie w przedstawieniach Maryi z Dzieciątkiem.

11. Styl renesansowy (1400-1600)

Renesans był okresem odrodzenia klasycznych ideałów w architekturze europejskiej. Styl ten charakteryzował się harmonią, symetrią i matematycznie precyzyjnymi proporcjami. Architekci tego okresu czerpali inspirację z architektury starożytnego Rzymu, wprowadzając jednocześnie własne innowacje.

Kluczowym elementem architektury renesansowej było wykorzystanie klasycznych porządków architektonicznych: toskańskiego, doryckiego, jońskiego, korynckiego i kompozytowego. Budowle tego okresu wyróżniały się symetrycznymi fasadami, kopułami i kolumnadami. Jednym z najsłynniejszych przykładów jest kopuła katedry we Florencji, zaprojektowana przez Brunelleschiego, która do dziś pozostaje arcydziełem inżynierii.

12. Styl barokowy (1600-1750)

Barok wprowadził dynamizm i teatralność do architektury, odchodząc od renesansowej powściągliwości. Styl ten charakteryzował się bogatą ornamentyką, krzywymi liniami i dramatycznymi efektami świetlnymi. Architekci barokowi dążyli do stworzenia budowli, które miały oddziaływać na emocje i zmysły odbiorców.

W okresie baroku szczególną uwagę zwracano na integrację różnych dziedzin sztuki – architektury, malarstwa, rzeźby i projektowania ogrodów. Budynki często posiadały skomplikowane układy przestrzenne, monumentalne schody i bogato zdobione kopuły. Charakterystyczne było również wykorzystanie złoceń, marmuru i innych luksusowych materiałów.

13. Styl Pombaline (1755-1860)

Styl Pombaline powstał w Portugalii jako odpowiedź na tragiczne trzęsienie ziemi w Lizbonie w 1755 roku. Jest to unikalny przykład architektury łączącej funkcjonalność z bezpieczeństwem. Budynki w tym stylu charakteryzowały się standardową wysokością czterech pięter i ujednoliconymi fasadami.

Charakterystycznymi elementami były arkady na parterze przeznaczone na sklepy, balkony na pierwszym piętrze i poddasza. Dekoracje były oszczędne i zależały od znaczenia ulicy. Budynki oddzielano ścianami przeciwpożarowymi, a konstrukcje musiały spełniać surowe normy bezpieczeństwa.

14. Styl federalny (1780-1830)

Styl federalny rozwinął się w Stanach Zjednoczonych po rewolucji amerykańskiej. Był silnie inspirowany pracami Andrea Palladio oraz innowacjami wprowadzonymi przez Thomasa Jeffersona. Styl ten miał symbolizować wartości młodej republiki amerykańskiej.

Architektura federalna charakteryzowała się klasyczną symetrią i proporcjami. Budynki często posiadały centralne wejście z portykiem kolumnowym i trójkątnym tympanonem. Wnętrza cechowały się elegancją i funkcjonalnością, z charakterystycznymi detalami inspirowanymi antykiem.

15. Styl empire (1804-1830)

Styl empire powstał we Francji za czasów Napoleona Bonaparte i gwałtownie rozprzestrzenił się po Europie. Charakteryzował się monumentalnością i wykorzystaniem motywów związanych z Imperium Rzymskim oraz starożytnym Egiptem.

Architektura w tym stylu łączyła klasyczną prostotę z imperialnym przepychem. Budynki często zdobiły orły, wieńce laurowe i inne symbole władzy. Wnętrza charakteryzowały się wykorzystaniem szlachetnych materiałów, takich jak mahoń, heban, malachit i lapis lazuli. Popularne były również złocenia i bogate dekoracje inspirowane antykiem.

16. Styl regencyjny (1811-1830)

Styl regencyjny rozwinął się w Wielkiej Brytanii podczas regencji księcia Walii, późniejszego króla Jerzego IV. Charakteryzował się elegancją i wyrafinowaniem, stanowiąc pomost między klasycyzmem a romantyzmem. Styl ten łączył w sobie elementy neoklasyczne z egzotycznymi wpływami z Dalekiego Wschodu.

W architekturze regencyjnej dominowały białe, tynkowane fasady z charakterystycznymi żeliwnymi balkonami i werandami. Budynki często posiadały duże okna w kształcie łuku, zdobione metalowymi kratami. Wnętrza cechowały się lekkością i jasnością, z wykorzystaniem pastelowych kolorów i delikatnych wzorów.

17. Styl neoklasyczny (1750-1850)

Styl neoklasyczny powstał jako reakcja na przepych baroku i rokoka. Charakteryzował się powrotem do prostoty i harmonii architektury starożytnej Grecji i Rzymu. Budynki cechowały się monumentalnością, symetrią i geometryczną precyzją.

Kluczowymi elementami były kolumny w porządku doryckim, jońskim lub korynckim, trójkątne frontony oraz kopuły. Wnętrza charakteryzowały się jasnymi przestrzeniami, marmurowymi posadzkami i klasycznymi detalami. Fasady często zdobiły płaskorzeźby i fryzy inspirowane antykiem.

18. Styl wiktoriański (1837-1901)

Architektura wiktoriańska wyróżniała się bogactwem zdobień i eklektyzmem. Charakterystycznymi elementami były strome dachy, wieżyczki, wykusze i bogato zdobione werandy. Fasady często malowano na żywe kolory, wykorzystując różnorodne materiały budowlane.

Wnętrza wiktoriańskie cechowały się ciemnymi drewnianymi elementami, ciężkimi tkaninami i bogatymi dekoracjami. Pomieszczenia były wyspecjalizowane pod względem funkcji, z formalnymi salonami kontrastującymi z intymnymi sypialniami. Popularne były również witraże i ozdobne kominki.

19. Styl neogotycki (1840-1930)

Styl neogotycki stanowił odrodzenie średniowiecznej architektury gotyckiej. Charakteryzował się ostrołukowymi oknami i drzwiami, strzelistymi wieżami oraz sklepieniami żebrowymi. Budynki często posiadały przypory, pinakle i rozety.

Architektura neogotycka szczególnie popularna była w budownictwie sakralnym i uniwersyteckim. Charakterystycznymi elementami były również bogato zdobione balustrady, witraże i rzeźbione detale. Wnętrza cechowały się wysokimi sufitami i wertykalnym układem przestrzeni.

20. Styl secesyjny (1890-1910)

Styl secesyjny wprowadził organiczne, płynne formy do architektury. Charakteryzował się wykorzystaniem motywów roślinnych i zwierzęcych, asymetrycznymi kompozycjami oraz innowacyjnym zastosowaniem materiałów takich jak żelazo, szkło i ceramika.

Budynki w tym stylu wyróżniały się fantazyjnymi detalami, takimi jak kute balustrady, mozaiki i witraże. Wnętrza cechowały się płynnymi liniami i naturalnymi motywami, tworząc spójną całość artystyczną. Każdy element budynku, od klamek po oświetlenie, był projektowany jako część większej kompozycji.

21. Arts and Crafts (1890-1920)

Ruch Arts and Crafts powstał jako odpowiedź na industrializację i masową produkcję końca XIX wieku. Jego zwolennicy promowali powrót do rękodzieła i tradycyjnych metod wytwarzania. W architekturze styl ten charakteryzował się prostotą form i wykorzystaniem lokalnych materiałów.

Budynki w stylu Arts and Crafts wyróżniały się dbałością o detale rzemieślnicze i harmonijnym połączeniem z otoczeniem. Charakterystyczne były rozległe dachy, wystające okapy, duże kominy oraz wykorzystanie naturalnych materiałów, takich jak kamień, drewno i cegła. Wnętrza cechowały się funkcjonalnością i eksponowaniem naturalnego piękna materiałów.

22. Styl chicagowski (1880-1890)

Styl chicagowski zrewolucjonizował architekturę komercyjną, wprowadzając innowacyjne rozwiązania konstrukcyjne umożliwiające budowę wysokich budynków. Charakterystycznym elementem były duże okna w metalowych ramach, tworzące regularne układy na elewacjach.

Budynki w tym stylu wyróżniały się stalowym szkieletem konstrukcyjnym i minimalistyczną ornamentyką. Fasady dzielono na trzy części: podstawę, część środkową z powtarzalnymi kondygnacjami biurowymi oraz dekoracyjne zwieńczenie. Styl ten położył podwaliny pod rozwój nowoczesnych drapaczy chmur.

23. Art Deco (1925-1940)

Art Deco reprezentowało luksus i nowoczesność okresu międzywojennego. Styl charakteryzował się geometrycznymi formami, symetrią i bogatymi dekoracjami. Budynki często posiadały stopniowane bryły, przypominające zigguraty.

Charakterystycznymi elementami były dekoracyjne detale wykonane z luksusowych materiałów, takich jak marmur, granit czy stal nierdzewna. Fasady zdobiły geometryczne wzory, stylizowane motywy słoneczne, zygzaki i formy kaskadowe. Wnętrza wyróżniały się wykorzystaniem szlachetnych materiałów, chromowanych detali i efektownego oświetlenia.

24. Modernizm (1900-1970)

Modernizm zrewolucjonizował podejście do architektury, wprowadzając zasadę „forma wynika z funkcji”. Styl charakteryzował się prostotą, funkcjonalnością i odrzuceniem historycznych ornamentów. Kluczową rolę odgrywały nowe materiały budowlane: stal, szkło i żelbet.

Architektura modernistyczna wyróżniała się płaskimi dachami, białymi ścianami i dużymi przeszkleniami. Przestrzenie wewnętrzne były otwarte i elastyczne, z wyraźnym podziałem na strefy funkcjonalne. Modernizm wprowadził również koncepcję „planu wolnego” oraz integracji wnętrza z zewnętrzem poprzez duże okna i tarasy.

25. Brutalizm (1950-1970)

Brutalizm wyróżnia się masywną, monolityczną formą i surowym charakterem konstrukcji. Styl ten powstał w latach 50. XX wieku i charakteryzował się wykorzystaniem betonu w jego najbardziej surowej formie. Nazwa pochodzi od francuskiego określenia „béton brut” oznaczającego surowy beton.

Budynki w stylu brutalistycznym cechują się wyeksponowaniem konstrukcji i instalacji na zewnątrz budynku. Charakterystyczne są geometryczne, blokowe formy, małe okna oraz wykorzystanie ciężkich materiałów, takich jak beton, cegła, stal i kamień. Styl ten był szczególnie popularny w budownictwie rządowym, uniwersyteckim oraz w projektowaniu bibliotek i wieżowców mieszkalnych.

26. Postmodernizm (1970-obecnie)

Postmodernizm powstał jako reakcja na modernistyczny minimalizm, wprowadzając do architektury złożoność i sprzeczność. Styl ten charakteryzuje się swobodnym łączeniem różnych elementów historycznych, zabawą formą i kolorem oraz odrzuceniem modernistycznych zasad „forma wynika z funkcji”.

W architekturze postmodernistycznej nie istnieją żadne ograniczenia ani sztywne reguły. Projektanci mogą dowolnie eksperymentować z formą, łącząc różne style i materiały. Charakterystyczne jest wykorzystanie ornamentów, nietypowych kształtów i żywych kolorów. Styl ten zdominował kulturę popularną lat 80., szczególnie w Stanach Zjednoczonych, wpływając na wygląd centrów handlowych, restauracji i przestrzeni publicznych.

27. Dekonstruktywizm (1982-obecnie)

Dekonstruktywizm pojawił się w latach 80. XX wieku jako filozoficzna reakcja na tradycyjne konwencje architektoniczne. Styl ten charakteryzuje się celowym zakłócaniem harmonii, ciągłości i symetrii w projektach budynków. Inspirację czerpie z ekspresjonizmu i kubizmu.

Architektura dekonstruktywistyczna wyróżnia się kontrolowanym chaosem i niejednorodnymi kształtami. Budynki często posiadają fragmentaryczną formę, asymetryczne bryły i skomplikowane geometrie. Przykładem jest Muzeum Guggenheima w Bilbao, które łączy złożone, wirujące formy tworząc spektakularną, przykuwającą wzrok całość. W projektowaniu takich budynków często wykorzystuje się zaawansowane programy komputerowe, które umożliwiają tworzenie skomplikowanych, niekonwencjonalnych struktur.