Piotrków. Honorowe obywatelstwo czy towarzyski medal?

W Piotrkowie Trybunalskim rozsypał się worek z tytułami honorowego obywatela miasta. W samym tylko 2025 roku aż cztery osoby zostały nim obdarzone – i co znamienne, wszystkie są mieszkańcami Piotrkowa.

Zamiast szczególnego wyróżnienia, które miało być nadawane z rozwagą i w wyjątkowych przypadkach, tytuł staje się dziś czymś w rodzaju lokalnego medalu pamiątkowego. Zaczyna brakować logiki: jak można nadawać tytuł „honorowego obywatela Piotrkowa” ludziom, którzy od lat są obywatelami Piotrkowa z mocy prawa? To trochę tak, jakby prezydent miasta wręczał piotrkowianinowi dyplom potwierdzający, iż jest… piotrkowianinem. Na tę zasadniczą kwestię zwróciło uwagę, podczas dzisiejszych obrad rady miasta, tylko dwóch radnych: Piotr Gajda i Przemysław Winiarski. Pretekstem była dyskusja nad przyznaniem tytułów Michałowi Rżankowi i Waldemarowi Domarańczykowi.

Przeglądając listę honorowych obywateli, trudno nie odnieść wrażenia chaosu i braku proporcji. Jan Paweł II doczekał się na stronie urzędu zaledwie kilku zdań, podczas gdy życiorys Witolda Stawskiego rozpisano na całe akapity. Wygląda to tak, jakby pontyfikat papieża był epizodem w porównaniu z działalnością lokalnego poety i pedagoga. Owszem, Stawski prowadził koła zainteresowań, organizował konkursy i szkolne spektakle, miał wystawy fotograficzne i recitale. Ale czy to dorobek na miarę tytułu honorowego obywatela miasta? Trudno uznać, by był to poziom zasług porównywalny z ludźmi o ogólnopolskim czy międzynarodowym formacie tym bardziej, iż jego twórczość nigdy nie wyszła poza grube ramy peryferii.

Na liście są też duchowni. W przypadku ojca Gracjana Kubicy nie wiadomo adekwatnie, czym dokładnie się zasłużył. W materiałach urzędu mówi się o działalności duszpasterskiej, oratorium i pracy kulturalnej, ale brakuje konkretów, które pozwalałyby uznać go za postać wybitną. Tytuł wygląda tu bardziej na nagrodę środowiskową niż na wyjątkowe wyróżnienie.

Szczególne kontrowersje budzi obecność Bogusława Wołoszańskiego. Popularny autor „Sensacji XX wieku” i poseł z list Koalicji Obywatelskiej był w PRL współpracownikiem wywiadu MSW. W latach 80. podpisał zobowiązanie do współpracy pod pseudonimami „Ben” i „Rewo”. W zamian otrzymywał możliwość dłuższego pobytu w Londynie i inne korzyści osobiste. Choć sam twierdzi, iż „nie donosił”, dokumenty SB pokazują, iż przekazywał informacje – choćby o środowiskach polonijnych czy kolegach z pracy – a więc kooperacja miała charakter realny, choćby jeżeli nie spektakularny.

Niejasności pojawiają się także w przypadku Stanisława Gajdy. Jego życiorys jest dziurawy i wymaga dokładniejszego wglądu: pominięto zasługi dla Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej, w którym był aktywnym pracownikiem, a następnie przeszedł do Stowarzyszenia PAX – zaiste cudowna przemiana ideowa. Co więcej, studiował zaocznie wychowanie plastyczne w Państwowej Wyższej Szkoła Sztuk Plastycznych w Poznaniu a nie jak błędnie napisano w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Pięknych, co może sugerować, iż jest magistrem sztuki. Takie „upiększanie” biogramu rodzi pytania o rzetelność przyznawania tytułu i o to, czy rzeczywiście honoruje się wybitne zasługi, czy raczej buduje wizerunek pozorny, wygodny dla urzędu i lokalnych środowisk.

Honorowe obywatelstwo z definicji miało być gestem wobec tych, którzy rozsławili Piotrków poza jego granicami albo którzy szczególnie mocno związali się z miastem, choć formalnie z niego nie pochodzili. Tymczasem nadawanie go osobom, które tu mieszkają i działają od lat, jest pozbawione sensu. To raczej nagroda towarzyska, rozdawana „swoim” – trochę z rozpędu, trochę z potrzeby podkreślenia lokalnej tożsamości.

Efekt końcowy jest taki, iż tytuł już dawno stracił prestiż i stał się kolejnym dyplomem do powieszenia na ścianie, a nie wyróżnieniem, które naprawdę coś znaczy. Trudno traktować poważnie instytucję, w której jednego roku nagradza się hurtem kilka osób, w tym takie, których dorobek jest wątpliwy, kontrowersyjny albo obciążony sprzecznymi faktami z przeszłości.

Lista wyróżnionych tytułem honorowego obywatela miasta powinna zostać odchudzona do pięciu, góra sześciu nazwisk, aby przywrócić rangę i sens tego tytułu. jeżeli ma to być narzędzie edukacji i budowania dumy lokalnej, potrzebna jest refleksja, większa powaga i przede wszystkim sensowna hierarchia. Inaczej honorowe obywatelstwo zamiast nobilitować, kompromituje.

Podobne kontrowersje dotyczą Złotej Wieży Trybunalskiej – wyróżnienia przyznawanego przez Towarzystwo Przyjaciół Piotrkowa Trybunalskiego. Choć Renata Toma, tegoroczna laureatka, niewątpliwie zasługuje na wyróżnienie za swoją wieloletnią działalność na rzecz kultury i edukacji w Piotrkowie, to jednak sama kapituła budzi wątpliwości. Składają się na nią przedstawiciele budżetówki, co może rodzić pytania o obiektywność i niezależność decyzji. Wcześniej pisaliśmy o tym w artykule „Wieża Trybunalska i jej upadek”, gdzie zwróciliśmy uwagę na tendencję do przyznawania wyróżnień „swoim”, co może podważać sens samego wyróżnienia.

→ M. Baryła

29.09.2025

• grafika: barma / Gazeta Trybunalska