Niebiańscy liturgowie

Zdjęcie: Niebieska liturgia – ikona Michała Damaskinosa

Wojownicy Pana Boga

Omawiając różne sfery działalności aniołów, nie można pominąć jednego bardzo ważnego aspektu – a mianowicie ich służby liturgicznej w Niebie. Aniołowie są wojownikami Boga, a zarazem niebiańskimi liturgami. Św. Benedykt z Nursji był głęboko przekonany, iż mnisi śpiewają Bogu swe Psalmy w obecności aniołów otwierających nad nimi niebiosa.

Chóry Anielskie – ks. Henryk Skoczylas CSMA

W Piśmie Świętym wielokrotnie czytamy, iż Bóg zasiada na tronie, a aniołowie gromadzą się wokół Niego, pozostając w pozycji stojącej. Pozycja taka w ST wyrażała gotowość do służby, była też przyjmowana przez ludzi podczas modlitwy (por. l Sm l, 26; l Krl 8,22). Bóg wybrał pokolenie Lewiego – aby stali przed Panem (Pwt 10, 8) czyli, aby pełnili przed Nim służbę.

Aniołowie w niebie pełnią analogiczną służbę jak Lewici w narodzie wybranym. Oni także nieustannie „stoją przed Panem”, wyrażając w ten sposób głęboką cześć wobec Bożego majestatu. Prorok Micheasz ujrzał Pana siedzącego na swym tronie, a stały przy Nim po Jego prawej i po lewej stronie wszystkie zastępy niebieskie” (1 Krl 22,19). Prorok Daniel w jednej z wizji zobaczył, jak tysiąc tysięcy służyło Mu, a dziesięć tysięcy po dziesięć tysięcy stało przed Nim (Dn 7, 10).

Z kolei prorok Izajasz wspomina niezwykłą teofanię, jakiej doświadczył w 738 roku p.n.e.: ujrzałem Pana siedzącego na wysokim i wyniosłym tronie, a tren Jego szaty wypełniał świątynię. Serafiny stały ponad Nim… I wołał jeden do drugiego: Święty, Święty, Święty jest Pan Zastępów. Cała ziemia pełna jest Jego chwały (Iz 6, 1.4; por. Ap 4, 6.8; 5, 11-12).

„Niebieska liturgia” – ikona Michała Damaskinosa

Adorują po trzykroć świętego

Serafy według Izajasza nieustannie adorują Boga. Ich potrójne wołanie (Święty, Święty, Święty) oznacza, iż uznają Go za źródło wszelkiej świętości; za Króla Królów, któremu należy się najwyższa możliwa cześć. Jest to uroczysta proklamacja transcendencji i wyjątkowości Boga. Wołanie serafów weszło do liturgii Mszy św. Po prefacji, rozpoczynając modlitwę eucharystyczną Lud Boży powtarza po trzykroć słowo „Święty”. Fragment z Księgi Izajasza zainspirował też autora hymnu „Te Deum”: Tobie wszyscy Aniołowie, Tobie Moce i Niebiosy, Cheruby, Sera¤ nowie, ślą wieczystej pieśni głosy. Święty, Święty, nad Świętymi, Bóg Zastępów, Król łaskawy, Pełne niebo z kręgiem ziemi, Majestatu Twojej sławy.

Jan Paweł II podczas jednej z audiencji generalnych przypomniał, iż wszyscy aniołowie realizowane są w nieustannej adoracji Boga. Aniołowie […] w niebie – mówi Chrystus – wpatrują się zawsze w oblicze Ojca mojego, który jest w niebie” (Mt 18, 10). Owo „wpatrywanie się w oblicze Ojca” jest najwyższym przejawem adoracji Boga. Można powiedzieć, iż w nim spełnia się owa „niebiańska liturgia” w imieniu całego kosmosu, z którą nasza ziemska liturgia Kościoła łączy się stale, a zwłaszcza w swoich momentach szczytowych. Wystarczy wspomnieć akt, w którym Kościół na całym świecie, codziennie i o każdej porze, przed rozpoczęciem Modlitwy Eucharystycznej w centralnym punkcie Mszy Świętej odwołuje się do aniołów i Archaniołów, by śpiewać chwałę Boga po trzykroć Świętego, jednocząc się z Tymi pierwszymi adoratorami Boga w oddawaniu czci i w miłosiernym poznaniu niewypowiedzianej tajemnicy Jego świętości (Jan Paweł II – Audiencja generalna 6 VI 1986). A zatem, czcząc Boga na ziemi, włączamy się w liturgię anielską. Od najdawniejszych czasów chrześcijanie, podobnie jak przed nimi Żydzi, postrzegali nabożeństwo jako udział w liturgicznej służbie aniołów przed tronem Boga.

Autor Listu do Hebrajczyków kreśli kontrastowy obraz dwóch sytuacji w historii zbawienia. Wspomina o budzących grozę okolicznościach nadania Dekalogu, zestawiając je z sytuacją Kościoła, w którym Bóg jest dostępny dla wszystkich z wiernych. Wy natomiast przystąpiliście do góry Syjon, do miasta Boga żyjącego, Jeruzalem niebieskiego, do niezliczonej liczby aniołów, na uroczyste zebranie, do Kościoła pierworodnych, którzy są zapisani w niebiosach, do Boga, który sądzi wszystkich, do duchów sprawiedliwych, które już doszły do celu, do Pośrednika Nowego Testamentu – Jezusa, do pokropienia krwią, która przemawia mocniej niż [krew] Abla (Hbr 12, 22-24).

Jedność liturgii niebiańskiej i ziemskiej

Widzimy tu zjednoczenie Ludu Bożego z asystującymi Bogu aniołami w niebie. Wszystko wskazuje na to, iż zjednoczenie to odbywa się poprzez doczesną liturgię Kościoła zespoloną z niewidzialnym udziałem aniołów. Użyty termin „uroczyste zebranie” (panegyris) w Septuagincie (czyli Biblii Greckiej) oznacza zawsze święte zgromadzenie liturgiczne. Miriady aniołów stale asystujące Bogu nie wymagają uprzedniego zwoływania na zgromadzenie, dlatego iż są one ciągle przed Bogiem, co jasno wynika z tekstów starotestamentalnych. Dzięki Chrystusowi następuje natomiast zjednoczenie tych trwających przy Bogu aniołów z Kościołem Pierworodnych, czyli świętym zgromadzeniem, które tworzą razem święci ludzie będący już w niebie oraz chrześcijanie żyjący jeszcze na ziemi. Określenie „niezliczona liczba aniołów” odnosi się do rzeczywistości całkowicie niebiańskiej, jednak realnie obecnej w życiu Kościoła teraz i tu, na ziemi. Liturgiczne zgromadzenie (panegyris) w Hbr 12, 22 obejmuje na ziemi Lud Boży, a w Niebie – społeczność zbawionych oraz aniołów, stale otaczających Tron Boga. Jest to stwierdzenie mające doniosłe znaczenie dla teologii liturgii. Widzimy tutaj także styk angelologii z eklezjologią i naszą wiarą w obcowanie świętych.

Możemy powiedzieć, iż podczas każdej Mszy jest poniekąd „otwarte” niebo, a liturgia ziemska i niebieska łączą się w jedyne w swoim rodzaju uwielbienie Stwórcy i Zbawiciela. Misterium liturgii aniołów daje nam także możliwość głębszego spojrzenia na kosmologię. Wszechświat jest otwartym na transcendencję miejscem spotkania z Bogiem i miejscem liturgicznego uwielbienia Boga.

Roman Zając

Artykuł ukazał się w dwumiesięczniku „Któż jak Bóg” (5/2011)