Klękali przed nim papieże i królowie – 500 lat kultu Krzyża Baryczków w Warszawie | VIDEO

Od pięciu wieków modlili się przed nim w ważnych dla Narodu chwilach królowie, prezydenci i dwóch papieży. Nazywa się go „cudownym”, gdyż wypraszano przed nim wiele łask. Jutro, 12 marca, rozpoczną się całoroczne obchody 500. rocznicy sprowadzenia cudownego Krzyża Baryczków do Warszawy.

źródło: BP KEP | marca 2025 |
fot. A. Niedźwiecki
Tekst został opracowany na podstawie oryginalnych materiałów źródłowych przez EWTN Polska.
Dziękujemy, iż czytasz ten artykuł. jeżeli chcesz być na bieżąco zapraszamy do zapisania się do newslettera.

Uroczystości, prelekcje, spotkania

Uroczysta inauguracja obchodów 500. rocznicy sprowadzenia Cudownego Krzyża Baryczków do Warszawy odbędzie się w środę 12 marca o godz. 19.00 podczas Mszy Świętej z udziałem Konferencji Episkopatu Polski, której będzie przewodniczył w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela abp Tadeusz Wojda SAC. Homilię wygłosi bp Romuald Kamiński, biskup Diecezji Warszawsko-Praskiej.

To pierwsze wydarzenie w programie obchodów rocznicowych, organizowanych przez Archidiecezję Warszawską i Diecezję Warszawsko-Praską, które potrwają prawie cały rok. Każdego 14 dnia miesiąca, od kwietnia do grudnia, w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela odmawiana będzie specjalna nowenna oraz odbędą się katechezy poświęcone krzyżowi.

Podczas comiesięcznych spotkań katechezy o godz. 18.00 będą głosić m.in. ks. Waldemar Chrostowski, bp Michał Janocha, ks. Krzysztof Pawlina oraz ks. Grzegorz Idzik. Po nich, o godz. 19.00 Mszy Świętej połączonej z nowenną będą przewodniczyć biskupi diecezji związanych z Krzyżem Baryczków, m.in. obu diecezji warszawskich. „Zaprosiliśmy też metropolitę Bambergu, księdza seniora biskupa Ludwiga Schicka. To jest diecezja, gdzie jest Norymberga, gdzie krzyż został wykonany” – dodaje bp Michał Janocha.

Spotkania w archikatedrze warszawskiej będą przygotowaniem do głównym obchodów rocznicowych, które odbędą się 14 września w święto Podwyższenia Krzyża Świętego oraz 14 grudnia, pod koniec Roku Świętego, ponieważ Krzyż Baryczków jest również krzyżem jubileuszowym Archidiecezji Warszawskiej. „W krzyżu nadzieja”, w tych słowach zawiera się połączenie jubileuszu o nadziei z Krzyżem baryczkowskim, jak wyjaśnia bp Janocha.

Czczony od pięciu wieków

Od pięciu wieków cudowny Krzyż Baryczków jest otaczany przez mieszkańców Warszawy nieprzerwanym kultem. To jednocześnie istotny obiekt kulturowy i artystyczny, dlatego w ramach obchodów rocznicowych odbędą się nie tylko celebracje liturgiczne.

Muzeum Archidiecezji Warszawskiej przyjmuje zgłoszenia grup, które chciałyby poznać historię krzyża podczas wizyty w katedrze. Muzeum zamówiło również obraz, poświęcony Krzyżowi Baryczków, u wybitnego polskiego artysty Ignacego Czwartosa. Jego prezentacja odbędzie się w muzeum 3 września.

Niedługo zostanie ogłoszony również konkurs dla młodzieży, uczniów szkół średnich oraz studentów.

Powstały też dwa krótkie filmy, w tym specjalny utwór pt. „O Jezu z warszawskiej katedry”, autorstwa ks. Rafała Jaworskiego oraz książka o historii Krzyża Baryczków wraz z rozważaniami Drogi Krzyżowej, które napisał rzeźbiarz Łukasz Krupski, autor stacji Drogi Krzyżowej w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela.

W ramach działań popularyzatorskich jesienią odbędzie się wykład z cyklu „Duchowość dla Warszawy” poświęcony Krzyżowi Baryczków, natomiast 29 maja na wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego odbędzie się konferencja naukowa pt. „Słodkie drzewo, słodkie gwoździe. Konteksty historyczne i kulturowe Krzyża baryczkowskiego”, współorganizowana przez bp. Janochę.

Gotycki krucyfiks sprowadził w 1525 roku z Norymbergi bogaty kupiec i rajca warszawski Jerzy Baryczka. Stąd też nazwa „baryczkowski”. Krzyż został wykonany pod koniec XV lub na początku XVI wieku w Norymberdze. „Nie ma w Warszawie starszego obiektu kulturowego i artystycznego, otoczonego nieprzerwanym kultem. Także można powiedzieć, iż tu jest serce Warszawy” – mówi bp Janocha.

Krzyż baryczkowski umieszczony w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela jest nierozerwalnie związany z historią Warszawy, przetrwał lata zaborów, wojen i klęsk. W czasie II wojny światowej katedra leżała w gruzach, ale krzyż ocalał.

Historia z powstania warszawskiego

Często przytaczanym dowodem szczególnego kultu tego krzyża są wydarzenia z Powstania Warszawskiego. W czasie walk o Stare Miasto 16 sierpnia 1944 roku został on wyniesiony z płonącej archikatedry przez ks. Wacława Karłowicza z pomocą dwóch sanitariuszek harcerskiego batalionu Armii Krajowej „Wigry”: Barbary Gancarczyk-Piotrowskiej ps. Pająk i Teresy Potulickiej-Łatyńskiej ps. Michalska.

Uratowany krucyfiks ostatecznie trafił do szpitala powstańczego w podziemiach kościoła św. Jacka na Nowym Mieście. Tam miała się zdarzyć wzruszająca historia o tym, jak kapelan szpitala, który w ciemnościach miał udzielać sakramentu namaszczenia umierającym Powstańcom, udzielił go również Jezusowi z Krzyża Baryczków.

Po wojnie jego powrót do Kaplicy Baryczkowskiej w Niedzielę Palmową 1948 roku był wielką manifestacją wiary mieszkańców Warszawy.

Przed tym krzyżem modlili się w ważnych dla narodu chwilach królowie i prezydenci oraz dwóch papieży – Jan Paweł II i Benedykt XVI. „Nie ma w Warszawie tak omodlonego krzyża jak ten” – mówi bp Janocha.

Krucyfiks baryczkowski jest nazywany „cudownym”. Zdaniem bp. Janochy krzyż jest „po trzykroć Cudowny”. „Jako dzieło sztuki jest cudem artystycznym. Jego istnienie w mieście skazanym na nieistnienie jest cudem historycznym. Jego nieprzerwany przez pięć stuleci kult, który można opisać, oraz indywidualne doświadczenia Spotkania, których nie można opisać – są cudem teologicznym. Te trzy cuda – artystyczny, historyczny i teologiczny – w przedziwny sposób splatają się ze sobą w historii ludzi i pokoleń Warszawy i Mazowsza, jak natura, kultura i łaska” – wyjaśnia bp Janocha w eseju poświęconym krzyżowi.