KARTKA Z KALENDARZA LITURGICZNEGO. 20 Września.

Mszę Świętą odprawiano w nocy z soboty na niedzielę. Była ona niezwykle uroczysta, a uczestnictwo w niej obowiązywało wszystkich wiernych. Zbierano się w kościele Św. Piotra. Jako Introit śpiewano Invitatorium z Jutrzni; cztery pierwsze Lekcje wchodzą w skład Nokturnów. Invitatorium to jest godnym powitaniem panującego Boga i Króla, które w dawnych czasach łączono z padaniem na twarz (por. Wielki Piątek). Czytania przedstawiają nam najgłębsze znaczenie Suchych dni. Nawiązując do żydowskich świąt siódmego miesiąca (Pojednania i Namiotów) Suchedni jesienne poświęcone są pokucie za popełnione winy oraz dziękczynieniu za żniwa i Odkupienie. Odpowiada temu treść Lekcji: dwie pierwsze podają przepisy Mojżesza, dotyczące żydowskich świąt Pojednania i Namiotów. Oba zaś Graduały są jak gdyby echem Lekcji. W pierwszym modlimy się o odpuszczenie grzechów (dzień przebłagania), drugi wyjęty jest z radosnego Psalmu 84/83/ („Jak miłe Przybytki Twoje” — namioty). Następne dwie Lekcje, wyjęte z proroctw Micheasza i Zachariasza, głoszą nam radosną zapowiedź Boga, iż jeżeli lud Jego dochowa Mu wierności, On w zamian odpuści mu grzechy i „dobrze mu uczyni”. Także i nasze posty Bóg mile przyjmuje: „Post czwartego i post piątego, i post siódmego, i post dziesiątego miesiąca obróci się domowi Judy w wesele i radość, i znamienite uroczyste święta”. Kościół odnosi te słowa do naszych Suchych dni. Wszystkie bez wyjątku kolekty ofiarują Bogu „uroczyste” posty, proszą zaś o odpuszczenie win i wspomożenie przeciw ogarniającym nas namiętnościom. Piąta Lekcja wchodzi już, jak w każdą sobotę Suchych dni, w skład porannej Mszy. Cała społeczność wiernych śpiewa hymn pochwalny trzech młodzieńców w piecu ognistym, którzy są figurą Zmartwychwstania Chrystusa Pana i Chrześcijan. W Epistole Św. Paweł Apostoł poucza nas, iż obrzędy Starego Zakonu są figurami Nowego. Naszym dniem Pojednania jest Wielki Piątek, w tym dniu Chrystus Pan, Boski Arcykapłan, wniósł do Świętego Świętych w Niebie własną Krew Swoją i po wieczność całą wyjednał nam Odkupienie. Każda Msza Święta jest uobecnieniem Wielkiego Piątku. Epistoła zatem stanowi przejście do Ofiary Eucharystycznej. Traktus wyjęty jest z Psalmu 117/116/, pochwalnego; składajmy w nim dzięki za Miłosierdzie Boże w Dziele Odkupienia i za Jego wierność w spełnieniu dawnych obietnic. w tej chwili objawia się nam Sam Boski Arcykapłan, najpierw (we Mszy katechumenów) „nauczając w szabat”, następnie zaś ofiarując się za nas Ojcu (we Mszy wiernych). Niepłodnym drzewem figowym i niewiastą pochyloną my jesteśmy. Bóg jest Gospodarzem Winnicy, Pan Jezus zaś „uprawiającym Winnicę”, Który za nami prosi, bośmy dotychczas nie przynosili owocu. Jesteśmy również podobni do „pochylonej” niewiasty, bo pogrążywszy się całkowicie w sprawach doczesnych nie możemy „żadną miarą spojrzeć w górę”. Toteż Chrystus Pan chce nas dziś, w chrześcijański „dzień szabatu uwolnić z więzów szatana” i „wyprostować” duchowo. Także wiec i dzisiejsza Ewangelia jest obrazem Łaski Odkupienia, Która w Ofierze Świętej staje się naszym udziałem. Antyfona na Komunię Świętą przypomina nam raz jeszcze święto Namiotów jako pamiątkę wyprowadzenia z Egiptu i wędrówki przez pustynię, tj. figur, których Eucharystia jest urzeczywistnieniem: jest bowiem pamiątką Odkupienia i prawdziwą manną z Nieba. Głęboka myśl zawiera klasyczna modlitwa po Komunii Świętej: prosimy w niej, aby Moc Sakramentu skutecznie w nas działała i abyśmy przyszłym życiu rzeczywiście otrzymali to, co teraz pod osłoną sprawujemy. Modlitwa ta ukazuje nam trzy rzeczywistości: pierwsza, to rzeczywistość zmysłów, dzięki którym widzimy ten Sakrament; za nią kryje się następna rzeczywistość, a mianowicie działanie Łaski Sakramentu („niechaj Sakramenty Twoje napełnią nas Łaską, która w nich jest zawarta”); trzecia wreszcie, to rzeczywistość życia przyszłego, która nam odsłoni Prawdę wszystkich rzeczy (rerum veritas).

2. Dzień odnowienia duchowego.

Trudno byłoby znaleźć temat, który by się lepiej nadawał na rozmyślania w dniu skupienia niż czytania dzisiejszej Mszy. Myśl przewodnia tej Mszy jest następująca: Suchedni są chrześcijańskim dniem Pojednania i świętem Namiotów (jako dziękczynienie za ukończone żniwa). Zastanówmy się pokrótce nad poszczególnymi myślami, zawartymi w święcie dnia Pojednania.

a) Figura: Żydowski dzień Pojednania był w Starym Testamencie uroczystym świętem pokuty i kajania się za grzechy. W przeciwieństwie do naszych dni pokuty, które nigdy nie mają charakteru uroczystego święta, żydowski dzień Pojednania był dniem bezwzględnego odpoczynku, w którym wszelka praca była surowo zabroniona: ponadto był on dniem prawdziwie świątecznym („celebrabilis”). Obrzęd liturgiczny łączył się z powszechnym rozgrzeszeniem całego ludu. Był to jedyny dzień w roku, w którym arcykapłan wchodził do Świętego Świętych niosąc krew zwierząt ofiarnych i skrapiał nią arkę Przymierza ku zgładzeniu grzechów swoich i ludu. Lud zaś umartwiał się przez post i akty pokory. Tak obchodzono dzień Pojednania u żydów.

b) Urzeczywistnienie: Święta żydów były obrzędami symbolicznymi, które w Kościele Chrystusowym osiągnęły urzeczywistnienie. Prawdziwym i jedynym dniem pojednania jest pierwszy Wielki Piątek. Mówi o tym wyraźnie Św. Paweł w dzisiejszej Epistole: „Chrystus stawszy się Najwyższym Kapłanem dóbr przyszłych (tzn. Mesjańskich), przez wyższy i doskonalszy, a nie ręką uczyniony, tj. nie z tego świata, przybytek, i nie przez krew kozłów albo cieków, ale przez własną Krew wszedł raz do miejsca Świętego dokonawszy wiecznego, (a więc w przeciwieństwie do żydowskiego dnia Pojednania, trwałego w skutkach) Odkupienia”. Ofiara krzyżowa zatem jest pełnią pojednania Boga z ludźmi. Każda zaś Ofiara Mszy Świętej jako ponowienie i uobecnienie Ofiary krzyżowej jest obrzędem pojednania, a zatem niedziela byłaby dniem pojednania w ścisłym słowa znaczeniu. Ponieważ jednak Chrześcijanie z biegiem lat zobojętnieli religijnie, Kościół ustanowił kilka specjalnych dni pojednania w ciągu roku liturgicznego, wśród nich zaś Suchedni. Soboty Suchych dni, a zwłaszcza dzisiejsza, zachowały swe pierwotne znaczenie. jeżeli zatem chcemy przepoić nasze życie religijne duchem Liturgii, powinniśmy podczas Wielkiego Postu odprawiać rekolekcje, a dni skupienia w tygodniach Suchych dni. Liturgia zachowała ponadto sposób, w jaki niegdyś obchodzono czy raczej dosłownie „święcono” te dni pokutne: powinniśmy zatem pokutować, odprawić Spowiedź, pościć i pełnić rożne akty pokory, jednocześnie zaś radować się i rzeczywiście „święcić” te dni. Niechże się w nas urzeczywistnią słowa Proroka z czwartego czytania dzisiejszego. „Post czwartego i post piątego, i post siódmego, i post dziesiątego miesiąca (tzn. czterech okresów Suchych dni) obróci się domowi Judy (tj. nam) w wesele i radość. i znamienite uroczyste święta; tylko prawdę (tzn. posłuszeństwo) i pokój miłujcie!”

Zastosowanie. A teraz zastanowię się w duchu Liturgii nad sobą i wejrzę w tajniki własnego serca. Dwa porównania z dzisiejszej Ewangelii, (z których jedno jest słowne, a drugie rzeczowy), powinny wywrzeć na mnie głębokie wrażenie. Niepłodnym drzewem figowym jestem ja. Właścicielem winnicy jest Sprawiedliwy Bóg, Ogrodnikiem, Który się za mną wstawia — Zbawiciel. Gdyby mnie Pan Bóg dziś powołał przed Swój Tron Sędziowski, jakie byłyby moje owoce? Miałżebym być podobny niepłodnemu drzewu? „Po cóż jeszcze ziemię zajmuje”. Ale przemawia za mną Chrystus Pan, mój Odkupiciel: „Panie, zostaw je i na ten rok… czy też nie wydałoby owocu, a jeżeli nie, wytniesz je później”. Następne więc trzy miesiące mają być dla mnie okresem próby i poprawy. — Niemniej pouczające jest drugie porównanie: Dusza moja przygięta jest do ziemi, tak iż nie może „spojrzeć w górę”, na dobra nadprzyrodzone. I tu także Sam tylko Chrystus Pan może ją „wyprostować”. Zbliżający się nowy okres roku kościelnego jest czasem nadziei, przysposabiania Tronu, wpatrywania się w Niebieskie Jeruzalem, oczekiwania i — czy wolno mi wypowiedzieć ten wyraz? — tęsknoty za mającym Przyjść powtórnie Zbawicielem. Oby mnie Chrystus Pan wyzwolił od ciążenia ku ziemskim sprawom! Liturgia dzisiejszego dnia podaje rzeczywiście przeobfity materiał do odnowienia duchowego.

Msza (Salve, Sancta Parens) jest starożytna i głęboka w swej prostocie. Łączą się w niej dwie myśli:

1. Przez Mszę niby złota nić przewija się prawda o Bożym Macierzyństwie Najświętszej Maryi Panny. Najwyższą bowiem godnością podstawą wielkości Maryi jest Jej Macierzyństwo Boże.

2. W dostojeństwie tym Chrześcijanie mogą i powinni brać udział, szczególnie zaś uczestnicząc we Mszy Świętej.

Powinniśmy i możemy według słów Chrystusa stać się „Matką Bożą”, a to w dwojaki sposób:

a) przez to, iż przyjmujemy „Słowo Boże” duchowo, to znaczy, iż słuchamy go w duchu i wypełniamy (dzieje się to w pierwszej, wstępnej części Mszy),

b) że „przyjmujemy” w Komunii Świętej żywe „Słowo Boże”, dostępując przez to w wyższy jeszcze sposób godności „macierzyństwa” Bożego.

Jeżeli te myśli towarzyszyć nam będą, wtedy każdy dzień poświęcony Maryi i każda Msza Święta odprawiona ku Jej czci będzie dla nas zawsze wielkim przeżyciem.

Introit. Wstępując do świątyni witamy „Świętą Rodzicielkę”, Która nosiła Króla Nieba i ziemi (wyobraża Ją dom Boży) słowami starochrześcijańskiego poety Seduliusza (*) i śpiewamy pieśń weselną (Psalm 44), która szczególnie stosuje się do Matki Bożej jako Królowej Świętych. Lekcja i Ewangelia głoszą również godność Bogarodzicy. W Lekcji Mądrość Boża (tj. Chrystus), ogłasza nam, iż zamieszkała na świętym Syjonie i zapuściła korzenie w narodzie wybranym; znaczy to, iż Chrystus zstąpił do Łona Maryi Panny, stał się Człowiekiem i założył Kościół — nowy Syjon. Lekcja wyraża w tajemniczy sposób cielesne i duchowe Macierzyństwo zarówno Maryi, jak Kościoła i poszczególnych dusz.

Słowa „w zgromadzeniu świętych pobyt mój” urzeczywistniają się we Mszy Świętej, w czasie której wierni wyobrażają Kościół, do którego podczas Ofiary zstępuje Chrystus, Mądrość Boża, z pełnią Łaski; winna latorośl Boża „zapuściła korzenie”. W Ewangelii Sam Pan w niezwykle piękny sposób wypowiada myśl o duchowym Macierzyństwie Bożym: obok błogosławieństwa adekwatnego Matce Bożej stawia On błogosławieństwo tych, „którzy słuchają Słowa Bożego i strzegą go”. „Słowo Boże” w duchu Liturgii oznacza Syna Bożego. Słowa antyfony na Komunię Świętą odnoszą się i do Kościoła, i do duszy: „Błogosławione Wnętrzności Maryi Dziewicy, które nosiły Syna Ojca Przedwiecznego”. Marya więc jest szczytnym symbolem Kościoła i duszy. W Ofertorium (zaczerpniętym prawdopodobnie ze Mszy Rorate) słyszymy nigdy nie ustające Pozdrowienie Anielskie — „Ave Maria” (tu też jest źródło tej najbardziej rozpowszechnionej modlitwy maryjnej). Pozdrowienie to odnosi się i do Najświętszej Maryi Panny, i do nas, albowiem przez uczestnictwo w Ofierze Mszy Świętej mamy udział w Jej godności.

—————————————————

Przypis do powyższego rozważania:

(*) Seduliusz żył w Achai około 450 r. Wzmiankowany tekst znajduje się w jego Carmen paschale.

Albowiem was dlatego rozproszył między narody, które go nie znają, abyście wy opowiadali dziwy jego i przywiedli je do wiadomości, iż nie masz inszego Boga wszechmocnego oprócz niego.

On ci nas pokarał dla nieprawości naszej i on nas zbawi dla miłosierdzia swego.

Patrzcież tedy, co z nami uczynił, a z bojaźnią i ze drżeniem wyznawajcie mu, a Króla Wieków wywyższajcie w uczynkach waszych.

A ja w ziemi niewolnictwa mojego wyznawać mu będę, iż okazał majestat swój nad grzesznym ludem.

Nawróćcie się tedy grzesznicy a czyńcie sprawiedliwość przed Bogiem, wierząc, iż uczyni z wami miłosierdzie swoje.

A ja i dusza moja będziem się w nim weselić.

Błogosławcie Pana wszyscy wybrani jego, obchodźcie dni wesela i wyznawajcie mu.

Jeruzalem, Miasto Boże, skarał cię Pan dla uczynków rąk twoich.

Wyznawaj Panu w dobrach twoich a błogosław Boga wieków, żeby zaś zbudował w tobie przybytek swój a przyzwał zaś do ciebie wszystkie więźnie i żebyś się weseliło na wszystkie wieki wieków.

Będziesz się świecić jasną światłością i wszystkie granice ziemskie będą się tobie kłaniać.

Narodowie z daleka przyjdą do ciebie, i dary przynosząc, będą się w tobie kłaniać Panu, a ziemię twoją za poświęcenie mieć będą.

Albowiem imienia wielkiego będą w tobie wzywać.

Przeklęci będą, którzy by cię wzgardzili, a potępieni będą wszyscy, którzy by cię bluźnili, i błogosławieni będą, którzy cię zbudują.

A ty się weselić będziesz z synów twoich, bo wszyscy będą błogosławieni i będą do Pana zgromadzeni.

Błogosławieni wszyscy, którzy cię miłują i którzy się weselą z pokoju twego.

Duszo moja, błogosław Pana, albowiem wybawił Jeruzalem, miasto swe, od wszech ucisków jego Pan Bóg nasz.

Błogosławiony będę, jeżeli będzie szczątek nasienia mego, aby patrzył na świetność miasta Jeruzalem.

Bramy Jerozolimskie z safiru i smaragdu będą zbudowane i z kamienia drogiego wszytek okrąg murów jego.

Kamieniem białym i czystym wszystkie ulice jego będą położone, a po ulicach jego będą śpiewać: Alleluja!

Błogosławiony Pan, który je wywyższył, a niech będzie królestwo jego na wiek wieków nad nim. Amen.

W godzinę pogodnej śmierci

I skończyły się mowy Tobiaszowe. A Tobiasz po oświeceniu swoim żył czterdzieści i dwie lecie i widział syny wnuków swoich. Wypełniwszy tedy sto dwie lecie, pogrzebion jest uczciwie w Niniwie. Pięćdziesiąt bowiem i sześć lat mając, wzrok stracił, a w sześćdziesiąt lat zaś wziął. A ostatek żywota jego był w weselu i z dobrym pomnożeniem bojaźni Bożej postępował w pokoju. A w godzinę śmierci swej przyzwał do siebie Tobiasza, syna swego, i siedem młodzieńców synów jego, wnuków swoich, i rzekł im: Blisko będzie zginienie Niniwy. Bo nie upadło Słowo Pańskie, a bracia nasi, którzy są rozproszeni z ziemie Izraelskiej, wrócą się do niej. I wszytka pusta ziemia jej napełni się, a dom Boży, który w niej spalono, zasię zbudowany będzie. I tam się wrócą wszyscy, którzy się Boga boją. I opuszczą pogani bałwany swoje, i przyjdą do Jeruzalem, i będą w nim mieszkać. I będą się w nim weselić wszyscy królowie ziemie, kłaniając się królowi Izraelskiemu. Słuchajcie tedy, synowie moi, ojca waszego: służcie Panu w prawdzie a starajcie się, żebyście to czynili, co mu się podoba. synom waszym przy każcie, aby czynili sprawiedliwości i jałmużny, żeby pamiętali na Boga i błogosławili go na każdy czas w prawdzie i ze wszystkiej siły swojej. Teraz tedy, synowie, słuchajcie mię, a nie mieszkajcie tu, ale któregokolwiek dnia pogrzebiecie matkę waszą w jednym grobie podle mnie, odtąd uprostujcie kroki wasze, abyście wyszli stąd, bo widzę, iż nieprawość jego uczyni mu koniec. I stało się, po śmierci matki swej Tobiasz wyszedł z Niniwy z żoną swą i z synami, i z synami synów, i wrócił się do świekrów swoich. I nalazł je zdrowe w starości dobrej i miał pieczą o nich, i on zawarł oczy ich, i on wziął wszystko dziedzictwo domu Raguelowego. I oglądał piąte pokolenie, syny synów swoich. A wypełniwszy dziewięćdziesiąt dziewięć lat w bojaźni Pańskiej, z weselem go pogrzebu. A wszytek ród jego i wszystko pokolenie jego trwało w świętym żywocie i w świętym obcowaniu, tak iż byli przyjemni tak Bogu jako i ludziom, i wszystkim mieszkającym na ziemi”.

Wieczór sobotni.

W następnym tygodniu każe Kościół czytać piękną księgę Judyty. Judyta, skromna wdowa i mężna niewiasta, ratuje lud swój przed asyryjską nawałą i ścina głowę Holofernesa, wodza wojsk nieprzyjacielskich. Jest ona figurą „niewiasty wielkiej”, Maryi, która przez Swoje Niepokalane Poczęcie starła głowę węża; jest ona również figurą Kościoła, który w skromności i czystości zwycięża wszystkich nieprzyjaciół swoich. Antyfona do Magnificat tak nas wprowadza w czytanie tej Księgi: „Adonai, Panie, Boże wielki i przedziwny, który w ręce niewiasty złożyłeś zbawienie, wysłuchaj prośby sług swoich”.

Wigilia Św. Mateusza, Apostoła i Ewangelisty.

Mateusz, z pochodzenia Galilejczyk, przed nawróceniem nazywał się Lewi, był celnikiem. Urząd ten polegał na odbieraniu podatków na korzyść Rzymian i był w pogardzie u żydów, którym przypominał ich niewolę. Zwykle celnik był skąpy i twardego serca, to też faryzeusze uważali go za typ grzesznika. Kościół Święty uwydatnia rolę Chrystusa Pana, jako Lekarza dusz, wzywającego do pokuty.