Co oznacza "kozioł ofiarny"?

Gdy dzieje się coś złego, ludzie zawsze szukają wyjaśnienia. Kiedy jednak nie mogą go znaleźć lub chcą uniknąć przypisywania winy prawdziwemu winowajcy, próbują znaleźć tzw. kozła ofiarnego. Kozioł ofiarny to osoba lub grupa ludzi obwinionych za coś, za co nie są odpowiedzialni. Jednak skąd tak dziwna nazwa?

Określenie kozioł ofiarny zostało po raz pierwszy użyte przez angielskiego uczonego Williama Tyndale‘a w jego tłumaczeniu Biblii na język angielski z 1530 roku. W przeciwieństwie do innych wersji Biblii tłumaczonych z łaciny Tyndale jako pierwszy stworzył przekład z języków oryginalnych. To jemu zawdzięczamy określenia, które weszły do języka potocznego: sól ziemi, znak czasów czy omawiany kozioł ofiarny. Nazwa ta pochodzi z opisu ceremonii zawartego w Księdze Kapłańskiej. Brały w nim udział dwa kozły. Jednemu z nich arcykapłan kładł ręce na głowie i wyznawał grzechy swego ludu, niejako przekazując je w ten sposób zwierzęciu. Następnie zwierze to było przeganiane na pustynię. W ten symboliczny sposób Izraelici uwalniali się od swoich grzechów. Druga koza była składana w ofierze Bogu.

William Tyndale (wikimedia commons)

Następnie Aaron rzuci losy o dwa kozły, jeden los dla Pana, drugi dla Azazela. Potem Aaron przyprowadzi kozła, wylosowanego dla Pana, i złoży go na ofiarę przebłagalną. Kozła wylosowanego dla Azazela postawi żywego przed Panem, aby dokonać na nim przebłagania, a potem wypędzić go dla Azazela na pustynię. Księga kapłańska 16, 8-10

Witraż w oknie katedry w Lincoln przestawia ceremonię kozła ofiarnego (wikimedia commons)

Co interesujące niektórzy badacze pism nie zgadzają się z interpretacją Tyndale‘a. Twierdzą oni, iż słowo “Azazel“ nie oznacza uciekającej lub wygnanej kozy (ang. scapegoat [e]spacegoat) a imię upadłego anioła, dla którego ofiara była przeznaczona. W tej interpretacji jest Azazel jest demonem pustyni, któremu poświęca się jednego z kozłów ofiarnych. W Bibli nie ma na ten temat żadnych innych informacji, jednak w wierzeniach hebrajskich i arabskich Azazel jest opisany jako upadły anioł.

Z czasem określenie kozioł ofiarny przestało być utożsamiane z Biblią i stało się metaforą opisującą osobę, która ponosi winę za popełnione błędy.

Źródła:

https://sydneyjewishmuseum.com.au/jewish-culture/the-origins-of-the-scapegoat/

https://www.merriam-webster.com/dictionary/scapegoat

https://www.thetorah.com/article/the-scapegoat-ritual-and-its-ancient-near-eastern-parallels