2 lutego w Kościele katolickim przypada święto Ofiarowania Pańskiego zwane w Polsce świętem Matki Bożej Gromnicznej. To jedyny dzień w roku, kiedy w czasie mszy błogosławione są świece. W kraju święto, kończy okres śpiewania kolęd, trzymania żłóbków i choinek. „W Święto Ofiarowania Pańskiego obchodzimy Światowy Dzień Życia Konsekrowanego. Święto tych wszystkich, którzy podobnie jak Jezus w Świątyni Jerozolimskiej, ofiarowują swoje życie na wyłączną służbę Bogu” – przypomina Episkopat. Tradycyjnie też 2 lutego w kościołach w Polsce odbywa się zbiórka na potrzeby zakonów klauzurowych.
Jak podkreśla KAI, przed 1969 r. na Zachodzie święto Ofiarowania Pańskiego znane było jako Święto Oczyszczenia Najświętszej Maryi Panny. Po soborze zmieniono nazwę, żeby ukazać chrystocentryczne znaczenie uroczystości. W Polsce od gromnic święconych tego dnia przyjęła się nazwa „Matki Boskiej Gromnicznej”.
Ofiarowanie Pańskie
Święto Ofiarowania Pańskiego przypada czterdziestego dnia po Bożym Narodzeniu. Zostało wprowadzone w 492 r. przez papieża św. Gelazego i nawiązuje do biblijnego wydarzenia ofiarowania Jezusa w świątyni w Jerozolimie oraz dokonania przez Matkę Bożą obrzędu oczyszczenia.
„Gdy upłynęły dni ich oczyszczenia według Prawa Mojżeszowego, Rodzice przynieśli Jezusa do Jerozolimy, aby przedstawić Go Panu” (Łk 2, 22-40)
— przypomina słowa Pisma Świętego profil Episkopatu na platformie X.
Nazwa święta wywodzi się od dwóch terminów greckich: „Hypapante” oraz „Heorte tou Katharismou”, co oznacza „święto spotkania” i „oczyszczenia”. Oba były głęboko zakorzenione w tradycji Narodu Wybranego. Na pamiątkę ocalenia pierworodnych synów Izraela podczas niewoli egipskiej, każdy pierworodny syn u Żydów był uważany za własność Boga. Zgodnie z prawem mojżeszowym, czterdziestego dnia po urodzeniu syna, należało zanieść go do świątyni w Jerozolimie, a następnie wykupić za symboliczną opłatą 5 szekli. Z tym obrzędem łączyła się także ceremonia oczyszczenia matki dziecka. Kobieta była zobowiązana złożyć ofiarę z baranka, zaś w przypadku ubóstwa – ofiarę z dwóch synogarlic lub gołębi.
Święto Ofiarowania obchodzone było w Jerozolimie już w IV w., zaraz po ustaniu prześladowań. Dwa wieki później pojawiło się również w Kościele Zachodnim.
W Kościele Wschodnim dzisiejsze święto należy do 12 najważniejszych świąt i nazywane jest Spotkaniem Pańskim „Hypapante”, co uwypukla jego wybitnie chrystologiczny charakter.
Jak opisuje KAI, w Jerozolimie odbywały się, zwykle nocą, uroczyste procesje ze świecami.
Według podania, procesja z zapalonymi świecami była znana w Rzymie już w czasach papieża św. Gelazego w 492 r. Od X w. upowszechnił się obrzęd poświęcania świec, których płomień symbolizuje Jezusa – Światłość świata, Chrystusa, który uciszał burze, był, jest i na zawsze pozostanie Panem wszystkich praw natury. Momentem najuroczystszym apoteozy Chrystusa jako światła, który oświeca narody, jest podniosły obrzęd Wigilii Paschalnej – poświęcenie paschału i przepiękny hymn Exsultet. W Rzymie w tym dniu odbywała się najstarsza maryjna procesja, której uczestnicy nieśli zapalone świece
— czytamy.
Prawdopodobnie ta procesja do największego sanktuarium rzymskiego – bazyliki Matki Bożej Większej – nadała świętu Pańskiemu charakter maryjny, który z wolna zaczął przeważać. Przypuszcza się, iż już w VI w. celebrowano je w Konstantynopolu, w którym zwrócono też większą uwagę na maryjny charakter święta. Od X w. – jak już wspomnieliśmy – pojawia się obrzęd poświęcenia świec, który jeszcze podkreśla i ubogaca symbolikę światła
— dodano.
Święto Matki Bożej Gromnicznej
W Polsce święto Ofiarowania Pańskiego nazywane jest popularnie świętem Matki Bożej Gromnicznej. Obchodom towarzyszy ceremonia poświęcenia przyniesionych przez wiernych świec, których płomień symbolizuje Jezusa Chrystusa. Jest to nawiązanie do postawy starca Symeona, który – jak podaje Ewangelia – wziął na ręce Jezusa i wypowiedział słowa: „Światłość na oświecenie pogan i na chwałę Izraela”.
Nazwa świec „gromnice” pochodzi od staropolskiego przymiotnika „gromny” – grzmiący. Wierzono, iż poświęcona gromnica będzie chronić dom od gromu, w związku z tym w czasie burzy zapalano świece i stawiano je w oknie, modląc się o oddalenie piorunów. Gromnicę wręczano również konającym, aby ochronić ich przed napaścią złych duchów.
W Polsce święto kończy okres śpiewania kolęd, trzymania w świątyniach żłóbków i choinek. Natomiast liturgicznie okres Bożego Narodzenia zamyka święto Chrztu Pańskiego, które w tym roku obchodzono 12 stycznia.
Światowy Dzień Życia Konsekrowanego
Zgodnie z decyzją papieża Jana Pawła II, od roku 1997 w święto Ofiarowania Pańskiego obchodzony jest Światowy Dzień Życia Konsekrowanego. Jak opisuje również KAI, „siostry i bracia zakonni, a także członkowie instytutów świeckich, stowarzyszeń życia apostolskiego, pustelnicy, dziewice i wdowy podobnie jak Jezus w świątyni Jerozolimskiej, ofiarowują swoje życie na wyłączną służbę Bogu”.
Również tradycyjnie 2 lutego w kościołach w Polsce odbywa się zbiórka na potrzeby zakonów klauzurowych.
W kraju i za granicą pracuje 9,4 tys. polskich zakonników, 15,3 tys. zakonnic i 1165 mniszek. Zakonnicy prowadzą 568 parafii, 99 rektoratów, 147 sanktuariów, jeden szpital i wiele innych dzieł charytatywnych – m.in. hospicja, schroniska dla bezdomnych, domy dziecka i domy pomocy społecznej
W Święto Ofiarowania Pańskiego obchodzimy Światowy Dzień Życia Konsekrowanego. Święto tych wszystkich, którzy podobnie jak Jezus w Świątyni Jerozolimskiej, ofiarowują swoje życie na wyłączną służbę Bogu
— przypomina Episkopat.
Poprzez ślubowanie rad ewangelicznych: czystości, ubóstwa i posłuszeństwa, osoby konsekrowane ukazują nam prawdziwe oblicze bezinteresownej miłości, wolności od zniewolenia światem materialnym i dyspozycyjności w pełnieniu woli Bożej
— napisał bp Jacek Kiciński, przewodniczący Komisji KEP ds. Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego
Kapucyn, brat Konrad Baran, dyrektor Dzieła Pomocy św. Ojca Pio zaznaczył w rozmowie z PAP, iż życie w czystości to więcej niż brak współżycia seksualnego. Dotyczy ono przede wszystkim stosunku do Boga i drugiego człowieka: czy szanuję go w jego inności, czy nie próbuję go w jakiś sposób wykorzystać dla własnych celów.
Zwrócił uwagę, iż zakonnicy nie mają własnych pieniędzy.
Wszystko co dostajemy od rodziny, pieniądze, które zarabiamy, zbieramy do wspólnej puli. Kiedy czegoś potrzebujemy, wówczas prosimy przełożonego
— powiedział.
Zwrócił uwagę, iż innym wymiarem życia ślubem ubóstwa jest „gotowość na przenoszenie z jednej miejscowości do drugiej, czyli nie przywiązywanie się do miejsc, co może pozostało łatwiejsze, ale także i do ludzi, którzy są wokół nas”.
Według danych Rocznika Statystycznego Kościoła Katolickiego w Polsce „Annuarium Statisticum Ecclesia in Polonia” Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego SAC za rok 2023 w Polsce jest 15 632 siostry zakonne, co stanowi spadek w porównaniu do roku poprzedniego (15,9 tys.). Zmniejszyła się również liczba domów zakonnych z 1985 do 1950. Najliczniejszym żeńskim zgromadzeniem są służebniczki NMP (starowiejskie) 784, nazaretanki 637 i elżbietanki 614 sióstr.
Z rocznika wynika, iż w 2023 r. było 7 337 członków męskich zakonów, zgromadzeń zakonnych i stowarzyszeń życia apostolskiego. Najliczniejszymi byli: franciszkanie, salezjanie i pallotyni.
Do polskich instytutów życia konsekrowanego – podaje KAI – należy w tej chwili nieco ponad 29 tys. osób
olnk/PAP/KAI/X
