Psalm na niedzielę: wyjątkowa partytura nadziei

Psalm 72 to niezwykła partytura nadziei, rozpisana na głosy ludzkiej tęsknoty i Bożej odpowiedzi. W perspektywie II Niedzieli Adwentu przypomina nam, iż nie jesteśmy skazani na rządy chaosu, lęku czy egoizmu. Psalm zapowiada inną możliwość: Króla, który leczy, zamiast karać – podkreśla o. Piotr Kwiatek, kapucyn, doktor psychologii, inicjator psalmoterapii w komentarzu Centrum Heschela KUL do psalmu 72 śpiewanego w II Niedzielę Adwentu 7 grudnia.

O. Kwiatek przypomina, iż okres Adwentu jest czasem pracy nad wewnętrzną przestrzenią człowieka. Psalm 72 nazywa lustrem, w którym „przegląda się nasza tęsknota za porządkiem w świecie pełnym chaosu i lęku”, gdy stajemy „w obliczu niesprawiedliwości, zarówno tej społecznej, jak i tej, którą sami sobie wymierzamy surowym osądem”. Psalm jest zapowiedzią nadejścia Kogoś, kto „potrafi skleić pęknięte fragmenty naszej tożsamości”. „Wkraczamy tu w przestrzeń, gdzie teologia spotyka się z psychologią: pragniemy Króla, który nie tyle rządzi, co leczy. To wołanie o integrację, o wewnętrzny pokój, który jest czymś więcej niż tylko brakiem wojny – jest pełnią, biblijnym szalom” – czytamy w komentarzu zakonnika.

Tęsknota za sprawiedliwym Autorytetem

Jak przypomina inicjator psalmoterapii, „współczesny człowiek często cierpi na deficyt dobrego ojcostwa i mądrego autorytetu”. Jednocześnie zaznacza, iż „sprawiedliwość w języku biblijnym ‘cedaka’ oznacza coś znacznie głębszego niż paragraf w kodeksie. To relacja, w której każdy otrzymuje to, czego naprawdę potrzebuje, nie tylko to, na co ‘zasłużył’ według naszych kalkulacji”.

W Adwencie „nadchodzi Król, który przynosi ‘wielki pokój, dopóki księżyc nie zgaśnie’ (Ps 72, 7). To obraz stabilności emocjonalnej, której tak nam brakuje. Rabini w Midraszu do tego psalmu wskazują, iż pokój ten ma wymiar kosmiczny i dotyczy uciszenia żywiołów także tych w nas” (Braude, 1959). Dokonuje się „detronizacja lęku na rzecz ufności”.

Terapia dla wewnętrznego ubogiego

„Bóg nie jest neutralnym obserwatorem ludzkich dramatów. On staje po stronie tych, którzy nie mają głosu, którzy zostali zepchnięci na margines” – pisze dalej o. Kwiatek. „Ubogi w tradycji biblijnej to nie tylko człowiek bez pieniędzy. To każdy, kto stanął pod ścianą. Każdy, kto wie, iż sam sobie nie poradzi” – dodaje i przywołuje słowa Talmudu: „Kto ratuje jedną duszę, jakby ratował cały świat”. Taki właśnie jest Król – Mesjasz opisywany w psalmie 72, który „nie buduje imperium ani nie gromadzi władzy; on ratuje dusze”. Jak podaje midrasz Tehillim, ów Mesjasz „będzie znał ból ubogiego, bo sam doświadczy ubóstwa” (Midrash Tehillim 72:4). To wyraźna aluzja do wydarzeń z Betlejem.

Kapucyn zaznacza, iż „w ujęciu psychoterapeutycznym ‘biedak’ i ‘nędzarz’ to metafory naszych wypartych, zranionych części osobowości – naszego cienia, wstydu, poczucia nieadekwatności. Mesjasz, którego zapowiada psalm, nie brzydzi się ludzką biedą”. „Adwent zaprasza nas do uznania własnej niewystarczalności” – wskazuje komentator psalmu dla Centrum Heschela KUL.

Błogosławieństwo jako styl życia

„W świecie zbudowanym na rywalizacji, na logice ograniczonego zasobu (twój sukces = moja porażka), psalmista proponuje coś zupełnie innego: ekonomię błogosławieństwa – czytamy w komentarzu o. Piotra Kwiatka. – W tej ekonomii moje dobro nie stoi w opozycji do twojego. Wręcz przeciwnie, twoje szczęście wzmacnia moje, a moje raduje ciebie. To nie jest naiwność. To jest po prostu opis tego, jak działa zdrowa wspólnota”.

O. Kwiatek podkreśla, iż W Talmudzie Babilońskim jeden z tytułów Mesjasza wywodzony jest właśnie z psalmu 73 i brzmi Yinnon, od hebrajskiego czasownika „kiełkować”, „pączkować”, „sprawiać, iż życie się rozkrzewia” (Sanhedrin 98b).

Zakonnik zaznacza, iż „zdrowie psychiczne i duchowe nie kończy się na wyleczeniu własnych ran; ono dojrzewa w relacji, w umiejętności błogosławienia innych. Depresja i lęk zamykają nas w klatce własnego ‘ja’. Nadzieja adwentowa – ta, którą przynosi obietnica dobrego Króla – rozbija ten mechanizm od środka. Nie poprzez negację cierpienia, nie przez magiczne ‘weź się w garść’, ale przez wprowadzenie nowego elementu do równania: możliwości”. Zakonnik wyjaśnia, iż chodzi o „możliwości, iż ktoś jest sprawiedliwy. Możliwości, iż świat nie jest domknięty w mojej głowie. Możliwości, iż istnieje coś więcej niż pętla moich myśli”. Wszystko to sprawia, iż stajemy się ludźmi, którzy „życzą sobie szczęścia”.

Poza tym, jak pisze dalej autor psalmoterapii, „nadzieja adwentowa rozbija mury samotności nie dlatego, iż coś nam obiecuje w przyszłości. Rozbija je dlatego, iż już teraz przywraca nas do wspólnoty. Do tego pierwotnego sensu bycia razem, gdzie szczęście drugiego człowieka nie jest zagrożeniem, ale przedłużeniem mojego własnego”. Co więcej, „błogosławieństwo nie jest formułką magiczną. Jest gestem wyjścia. Z cienia własnego lęku, z więzienia własnego bólu, z zamkniętego kręgu własnych potrzeb w stronę drugiego człowieka i w tym wyjściu dopiero znajdujemy siebie”.

Król, który przywraca relacje i integruje

Sprawiedliwość Króla-Mesjasza nie polega „na zimnym egzekwowaniu zasad, ale na przywracaniu relacji i integrowaniu tego, co w nas pęknięte. To nie jest władca na tronie, ale ogrodnik przy sadzonkach, Mesjasz-Yinnon. Ten, który sprawia, iż życie znów potrafi rosnąć”.

„W miejscu szczerego przyznania się do słabości dzieje się cud, gdyż Bóg nie przychodzi do naszych masek sukcesu. Przychodzi do nagiej prawdy. Do tego, co ukrywamy, czego się wstydzimy i mówi: ‘Widzę cię i ratuję cię’” – wskazuje dalej w komentarzu zakonnik. „Prawdziwe zdrowie, czy duchowe, czy psychiczne, poznaje się po jednym: po umiejętności wyjścia poza siebie, do życia w ekonomii błogosławieństwa, gdzie twoje szczęście nie stoi w sprzeczności z moim, ale je wzmacnia” – dodaje.

„Adwent przypomina nam, iż Królestwo Boże jak mówił Jezus ‘jest pośród nas’ (Łk 17, 21). Nie kiedyś, ale zaczyna się w uzdrowionym sercu. W sercu, które przestało walczyć samo ze sobą, ale pozwoliło Dobremu Królowi zająć tron” – podsumowuje o. Piotr Kwiatek.

Piotr Kwiatek OFMCap – doktor psychologii, kapłan i zakonnik Krakowskiej Prowincji Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów. Ukończył trzyletni program terapii Gestalt w Filadelfii (USA). Ponadto odbył szkolenie w Instytucie Alberta Ellisa z Racjonalno-Emotywnej Terapii Behawioralnej (REBT) w Nowym Jorku. Prowadzi zajęcia z interwencji pozytywnych na Uniwersytecie SWPS – studia rekomendowane przez założyciela nurtu psychologii pozytywnej, prof. Martina E.P. Seligmana. Jest autorem książek z serii psychologia pozytywna i wiara oraz „Psalmoterapia” i „Zeszyt ćwiczeń do psalmów”. Twórca darmowej aplikacji „Dobroteka 2.0” wzmacniającej dobrostan, więcej: www.piotrkwiatek.com

Centrum Heschela KUL