Przed równo sześcioma dekadami, 13 listopada 1964 roku, Paweł VI zrezygnował z symbolów władzy papieskiej. Na zakończenie uroczystej Mszy świętej z udziałem patriarchów i dostojników Kościoła tradycji wschodniej – papież złożył swoją tiarę, potrójną koronę papiestwa, na ołtarzu Bazyliki świętego Piotra. Miał być to dar dla biednych na świecie. Tym samym Paweł VI zrezygnował jednocześnie z – jak tłumaczyli zwolennicy rewolucji w Kościele – nieaktualnego symbolu władzy duchowej i świeckiej.
Tiara nie zniknęła wówczas z zewnętrznego wizerunku papieża i zwierzchników Kościoła Rzymu. Do dziś w oficjalnych herbach Watykanu i Stolicy Apostolskiej potrójna korona przez cały czas wisi nad dwoma skrzyżowanymi kluczami Piotra. Jest też wszechobecna na znaczkach i szyldach, biletach wstępu i znaczkach pocztowych, w oficjalnych pismach i dokumentach Watykanu.
Władza papieży
Od końca IV wieku biskupi rzymscy byli po wyborze koronowani nakryciem głowy najwyższego kapłaństwa – tiarą, której kształt podobno wzorowany jest na starej czapce frygijskiej. Nosili je jednak tylko poza uroczystościami liturgicznymi, np. podczas procesji w mieście. Jeden z przekazów mówi, iż tiarę jako znak wolności Kościoła osobiście podarował cesarz Konstantyn papieżowi Sylwestrowi I (314 – 335).
Tiara miała symbolizować potrójną władzę Pontifexa. – Przyjmij tiarę ozdobioną trzema koronami i wiedz, iż jesteś ojcem wszystkich książąt i królów, władcą świata i przedstawicielem Pana naszego Jezusa Chrystusa na ziemi – mówił kardynał diakon nowo wybranemu wstępującemu na tron. Trzy pierścienie w koronie symbolizują urząd nauczycielski, kapłański i pasterski papieża.
Według tej ceremonii odbyła się także koronacja Pawła VI 30 czerwca 1963 roku na Placu świętego Piotra. Tiarę nosił podczas pierwszego błogosławieństwa bożonarodzeniowego i wielkanocnego Urbi et orbi oraz w rocznicę koronacji. Potem jednak ten cenny klejnot, który przekazali mu wierni z jego byłej archidiecezji mediolańskiej, „podarował ubogim”.
O pozyskanie tiary zabiegał ówczesny arcybiskup Nowego Jorku, kardynał Francis Spellman (1889 – 1967). Papież przekazał ją Amerykanom w dowód wdzięczności za hojną i długoterminową pomoc biednym. Następnie przez cztery lata tiarę wystawiano w diecezjach Stanów Zjednoczonych – zawsze razem ze skarbonką na datki i wezwaniem do składania ofiar na rzecz biednych. Mówi się, iż wygenerowało to wiele milionów dolarów – rzekomo 1,3 miliarda. Od czerwca 1968 roku tiara przechowywana jest w bazylice Niepokalanego Poczęcia NMP w Waszyngtonie.
Swoim gestem Paweł VI chciał wpisać się w ducha soboru watykańskiego II, który wzywał do Kościoła ubogiego dla ubogich; Kościoła, który „działa na rzecz większego pokoju i sprawiedliwości, godności ludzkiej i praw człowieka”.
„Wszystkie dobra materialne Kościoła muszą służyć duszom, a wszelki splendor powinien być podporządkowany Caritas” – skomentowało „L’Osservatore Romano” w listopadzie 1964 roku. Ten dar „wskazuje drogę, otwiera horyzont, w jaki sposób Kościół i jego pasterze muszą oddzielić się od tego, co nie jest konieczne dla ich życia, godności, ich misji, aby działać dla dobra ludzi” – akcentował watykański dziennik – tak jakby zewnętrzny splendor Kościoła nie miał być wyrazem oddawania czci samemu Bogu. Był to kolejny wyraz antropocentrycznego zwrotu, widocznego w teologii i liturgii.
Po tym, gdy papież oddał w darze tiarę, Biuro Prasowe Stolicy Apostolskiej tłumaczyło, iż była to osobista decyzja Pawła VI i nie jest wiążąca dla jego następców. Poinformowało jednocześnie, iż w zakrystii papieskiej znajdują się dodatkowe tiary, które można wykorzystać w przyszłości.
Mitra w herbie papieskim
Sam Paweł VI do końca wydawał się niezdecydowany. Wydany przez niego w 1975 roku regulamin konklawe wyraźnie przewidywał „koronację” nowego papieża. Jednak bł. Jan Paweł I i jego następcy z tego zrezygnowali.
„To już nie jest odpowiedni czas na przyjmowanie rytuału, który był postrzegany (nawet jeżeli w sposób nieuzasadniony) jako symbol świeckiej władzy papieży” – powiedział św. Jan Paweł II przy okazji swego ingresu w 1978 roku. Zachował jednak tiarę w swoim herbie papieskim. Jako pierwszy papież tiarę w swoim herbie papieskim zastąpił mitrą biskupią Benedykt XVI, podobnie uczynił też papież Franciszek.
Źródła: KAI, PCh24.pl
RoM
