Obrona pracy doktorskiej protodiakona Rafała Dmitruka

W dniu 23 czerwca 2025 roku w gmachu Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie miała miejsce obrona pracy doktorskiej protodiakona mgr. Rafała Dmitruka zatytułowanej „Bogogłasnik Poczajowski jako fenomen kulturowy i jego recepcja we wschodniosłowiańskich strukturach cerkiewnych”. Promotorem dysertacji był prof. dr hab. Włodzimierz Wołosiuk. Recenzentami: ks. prof. dr hab. Jacek Nowak z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, prof. dr hab. Szymon Kawalla z Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie oraz dr hab. Urszula Pawluczuk z Uniwersytetu w Białymstoku. Przewodniczącym komisji egzaminacyjnej był prof. dr hab. Jerzy Sojka. Przed rozpoczęciem obrony pracy doktorskiej kwartet prowadzony przez doktoranta wykonał pieśń pozaliturgiczną, wprowadzając niejako publikę w tematykę dysertacji.

Praca poświęcona jest analizie Bogogłasnika Poczajowskiego – zbioru pieśni pozaliturgicznych – jako ważnego zjawiska duchowego i kulturowego w tradycji wschodniosłowiańskiego prawosławia zwłaszcza na terytorium Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Autor dysertacji ukazuje, jak pieśni duchowne, osadzone w lokalnym kontekście religijno-kulturowym, pełniły funkcję nie tylko modlitewną, ale i dydaktyczną, integracyjną oraz tożsamościową dla miejscowej ludności.

Według protodiakona Dmitruka pieśni pozaliturgiczne stanowiły pomost między sferą religijną a codziennością, wspierając duchowe życie wiernych, szczególnie tych, którzy nie rozumieli w pełni złożonego języka cerkiewnosłowiańskiego. Dzięki przystępnej formie językowej i melodycznej stanowiły skuteczne narzędzie przekazu wartości chrześcijańskich.

Bogogłasnik Poczajowski, powstały w kontekście barokowego rozkwitu kultury religijnej, utrwalił repertuar pieśniowy o charakterze duchowym, wyrażający wspólną duchowość wschodniosłowiańską.

Autor podejmuje się teologicznej i muzykologicznej analizy pieśni, badając ich funkcje kerygmatyczne i wpływ na rozwój duchowości oraz tożsamości wspólnoty. Zwraca uwagę na ich rolę w podtrzymywaniu tradycji, języka, wiary i świadomości historycznej, a także na ich funkcjonowanie we współczesnych praktykach religijnych, takich jak nabożeństwa, pielgrzymki, czy wieczory kolędy.

W pracy wskazano na brak szerszego opracowania tematu w polskim dyskursie naukowym, podkreślając tym samym jej nowatorstwo na tle dotychczasowych badań prowadzonych głównie w środowiskach ukraińskich i rosyjskich.

Dysertacja stanowi wielowymiarowe ujęcie problemu pieśni pozaliturgicznych, łącząc analizę historyczną, teologiczną, muzykologiczną i kulturową. Skupia się na Bogogłasniku Poczajowskim jako kluczowym źródle tradycji śpiewu cerkiewnego i ukazuje jego znaczenie dla duchowości prawosławnej oraz kultury wschodniosłowiańskiej. Dysertacja stanowi pierwsze tego typu opracowanie w Polsce, mające charakter nowatorski i inspirujący, otwierające nowe możliwości badawcze w zakresie muzyki cerkiewnej i dziedzictwa kulturowego Europy Wschodniej. Łączy teorię z praktyką, a także uwzględnia współczesne konteksty recepcji pieśni pozaliturgicznych.

Recenzenci podkreślali merytoryczny poziom rozprawy, odpowiednie wykorzystanie źródeł i metodologii. Zaakcentowano dotarcie doktoranta do oryginalnych tekstów źródłowych. Dysertację protodiakona Dmitruka określono jako pracę wyjątkową, swoisty fenomen kulturowy o dużym znaczeniu w kulturze wschodnioeuropejskiej. Gratulowano prekursorskiego podjęcie tematu oraz podkreślono ważność polemiki z badaczami tematu.

Obrona dysertacji doktorskiej protodiakona Rafała Dmitruka wzbudziła zainteresowanie wśród wspólnoty akademickiej ChAT. Na obronie, oprócz rodziny duchownego, obecni byli liczni duchowni, zwłaszcza kler katedry metropolitalnej, gdzie ks. Rafał niesie posługę, a także przyjaciele i znajomi.

Uchwała o nadaniu protodiakonowi Rafałowi Dmitrukowi tytułu doktora nauk teologicznych zostanie zatwierdzona na posiedzeniu Rady Wydziału Teologicznego ChAT w dniu 26 czerwca 2025 roku.

Protodiakon Rafał Dmitruk urodził się w 1988 roku we Włodawie w rodzinie duchownego. Jest absolwentem Prawosławnego Seminarium Duchownego w Warszawie (2010) oraz Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie (2014). W trakcie studiów był przewodniczącym Koła Teologów Prawosławnych ChAT. W latach 2011-2014 był dyrygentem chóru św. Tatiany działającego przy parafii św. Jana Klimaka na Woli w Warszawie oraz chóru parafii św. Anny w Międzylesiu. W 2014 roku wstąpił w związek małżeński z Elżbietą Leszczyńską. 28 września 2014 roku z rąk Jego Eminencji metropolity Sawy przyjął święcenia diakońskie. Od 1 września 2014 roku do 15 grudnia 2017 roku pełnił funkcję diakona-dyrygenta w parafii Zaśnięcia Bogurodzicy w Bielsku Podlaskim. Od 15 grudnia 2017 r. pełni funkcję diakona i dyrygenta chóru młodzieżowego w katedrze św. Marii Magdaleny w Warszawie oraz jest pracownikiem Muzeum Warszawskiej Metropolii Prawosławnej. Jest ojcem dwójki dzieci.

zdjęcia: protodiakon Igor Kutovyi