Jubileusz 100-lecia autokefalii Cerkwi prawosławnej w Polsce, nadanej 13 listopada 1924 roku przez patriarchę Konstantynopola, jest wyrazem tysiącletniej historii prawosławia na ziemiach polskich. Owa data stała się odzwierciedleniem dojrzałości i świadomości eklezjologicznej lokalnego prawosławia, wyrażonej na przestrzeni dziejów unikatową kulturą, tradycją liturgiczną, bogatą duchowością, intelektualną twórczością i męstwem przodków, którzy nie szczędzili życia w obronie Cerkwi i Ojczyzny. Nadana sto lat temu autokefalia dała możliwość odrodzenia świadomości prawosławnych obywateli Rzeczypospolitej, zaś Ojczyźnie sposobność zrozumienia roli rdzennego prawosławia, które należy traktować jako niezbywalną całość i skarb ojczystej kultury.
Dokładnie sto lat później, 13 listopada 2024 roku, uroczyście obchodzono 100-lecie nadania samodzielności jurysdykcyjnej Cerkwi prawosławnej w Polsce. Tego dnia, w katedrze św. Marii Magdaleny w Warszawie, pod przewodnictwem Jego Eminencji Wielce Błogosławionego Sawy, Metropolity Warszawskiego i całej Polski sprawowano św. Liturgię. Hierarsze asystowali członkowie Świętego Soboru Biskupów PAKP oraz przybyłe na uroczystości duchowieństwa.
Tytułem wstępu Jego Eminencja metropolita Sawa przywitał przedstawicieli Kościoła rzymskokatolickiego, Kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej, Prezydenta RP, władz centralnych, samorządu regionalnego i lokalnego oraz wszystkich przybyłych gości i wiernych. Zwracając się do zgromadzonych, metropolita Sawa wyraził wdzięczność Bogu za nadanie autokefalii i dary, którymi obdarował Cerkiew w Polsce na przestrzeni minionych lat. Jego Eminencja odniósł się do początków prawosławia na ziemiach Polan i Wiślan, oświeconych działalnością św. św. Braci Cyryla i Metodego. Przypominając meandry historii, hierarcha zaznaczył, iż Prawosławie na drodze do usamodzielnienia się w Rzeczypospolitej przeżyło wiele doświadczeń. Nie bacząc na trudności, nigdy nie ustawało w cerkiewnym dążeniu do kanoniczno – administracyjnej samodzielności.
Jak zaznaczył zwierzchnik Cerkwi prawosławnej w Polsce, autokefalia pozwoliła ustabilizować życie wewnętrzne Cerkwi i relacje z władzami państwowymi. Dzięki powyższemu odbudowana została narodowa prawosławna tożsamość. Wierni poczuli się obywatelami odpowiedzialnymi za Ojczyznę, dla której poświęcali swoje talenty i oddawali życie w walkach o niepodległość Ojczyzny i licznych zrywach powstańczych. Przypomniano kwiat duchowieństwa i wiernych Cerkwi prawosławnej w Polsce, które oddało życie za św. Prawosławie i Ojczyznę. Mocno wybrzmiały słowa metropolity Sawy o rzeczywistym i niepodważalnym wkładzie Prawosławia w historię Rzeczypospolitej. Otrzymaną sto lat temu autokefalię należy traktować jako przypieczętowanie ścisłego związku Prawosławia z Rzeczpospolitą, istniejącego od IX wieku. Nadanie autokefalii jest tego świadectwem. W związku z powyższym dzisiejszy dzień jest dziękczynieniem Bogu za sto lat samodzielności i ponad tysiąc lat wschodniego chrześcijaństwach na ziemiach polskich.
Podsumowując, Jego Eminencja metropolita Sawa wspomniał o inicjatorze autokefalii, metropolicie Jerzym Jaroszewskim, którego portret umieszczony jest na zachodniej ścianie katedry oraz kontynuatorze jego dzieła, metropolicie Dionizym Waledyńskim, którego panagię tego dnia nosił na piersi metropolita Sawa.
Ojcowskie pouczenie zwierzchnika Cerkwi prawosławnej w Polsce zakończył cytat z 2 Listu ap. Pawła do Koryntian „bądźcie trwali w wierze – ugruntowani i stateczni – nie chwiejcie się” (1,23) oraz wezwanie do ufności Chrystusowi, który dodaje każdemu sił.
Podczas św. Liturgii odczytano orędzie Soboru Biskupów z okazji 100-lecia autokefalii. Wzniesiono modlitwy dziękczynne w intencji władz cerkiewnych i państwowych. Modlono się o dobrobyt i błogosławieństwo Boże Ojczyzny, narodu i prawosławnych wiernych. W trakcie uroczystości śpiewały: chór katedry metropolitalnej pod dyrekcją protodiakona dr. Sergiusza Bowtruczuka i chór Warszawskich Szkół Teologicznych prowadzony przez prof. Włodzimierza Wolosiuka. Po św. Liturgii odczytano modlitwę w intencji Cerkwi prawosławnej w Polsce, hierarchii, duchowieństwa i Jej wiernych. Modlono się w intencji zmarłych inicjatorów, budowniczych i kontynuatorów samodzielności Cerkwi prawosławnej w Polsce.
Kończąc jubileuszowe uroczystości w stolicy, Jego Eminencja wiele słów ojcowskiej troski skierował do młodego pokolenia Prawosławnych mieszkańców Polski, zachęcając do czerpania mądrości z życia minionych pokoleń naszych przodków oraz szukania wsparcia w Chrystusie pomagającym przezwyciężyć wszelkie zło i trudności. Metropolita Sawa wezwał do dbałości o wychowywanie młodego pokolenia, zaznaczając, iż siłą obecnych jest rozumienie i cenienie minionego czasu. Hierarcha podziękował hierarchom i licznie przybyłemu na uroczystości duchowieństwu, pielgrzymom, chórom oraz oficjelom za obecność i modlitwę.
Następnie okolicznościowe adresy, życzenia i gratulacje złożyli odpowiednio przedstawiciele Kościoła rzymskokatolickiego, prezes Polskiej Rady Ekumenicznej, prezydenta RP, władz centralnych i regionalnych.
Uroczystościom jubileuszowym w Warszawie towarzyszyła plenerowa wystawa poświęcona stuleciu autokefalii Cerkwi prawosławnej w Polsce przygotowana przez Muzeum Warszawskiej Metropolii Prawosławnej. Na pielgrzymów oczekiwał ciepły posiłek przygotowany przez parafię św. Marii Magdaleny w Warszawie.
Wieczorem o godzinie 17.00 na Zamku Królewskim w Warszawie odbył się jubileuszowy koncert, który rozpoczęto odśpiewaniem hymnu państwowego. Po nim okoliczne słowo do zgromadzonych gości w Sali Wielkiej warszawskiej rezydencji królewskiej wygłosił Jego Eminencja metropolita Sawa. Hierarcha zaznaczył, iż wieczorne spotkanie w tak zaszczytnym miejscu jest kontynuacją jubileuszowych uroczystości rozpoczętych dzisiejszego dnia w katedrze metropolitalnej i kontynuowanych w mijającym roku. Metropolita Sawa zaznaczył, iż śpiew cerkiewny jest głosem Cerkwi, swoistym sposobem przekazywania Bożej prawdy światu. „Śpiew dotyka ludzkiej istoty w sposób komplementarny, przenikając duszę i ciało. Tym, czym żyje Cerkiew, zostało wyrażone w tekstach liturgicznych i przełożone na nuty” -wyliczał metropolita Sawa. Hierarcha wyraził wdzięczność dyrekcji placówki kulturalnej, za użyczenie Sali Wielkiej Zamku Królewskiego w Warszawie, w której bywali nasi przodkowie, wielcy królowie, senatorowie, obywatele, którzy duchowo byli obecni dzisiejszego wieczoru. Jego Eminencja życzył wszystkim przyjemnego wieczoru oraz wielu doznań artystycznych i duchowych.
Między występami kolejnych chórów nie zabrakło pięknych i bogatych retrospekcji z historii Cerkwi prawosławnej w Polsce, odniesień do wizyt metropolity Dionizego złożonych w 1927 roku w siostrzanych Cerkwiach prawosławnych.
Podczas koncertu oprócz kompozycji twórców muzyki cerkiewnej takich jak: Dymitr Bortinański, Aleksy Turkanow z Polesia, Piotr Trochanowski z Krynicy Górskiej, wysłuchano klasycznych melodii bizantyjskich i starobułgarskich oraz polskiej klasyki: Bogurodzicy, Gaude Mater Polonia, Boże coś Polskę, Czerwone maki nad Monte Cassino.
Koncert transmitował serwis cerkiew.pl.
Wielki jubileusz 100-lecia autokefalii Cerkwi prawosławnej w Polsce powinien zachęcać każdego prawosławnego do bycia dumnym dzieckiem swojej matki-Cerkwi, spadkobiercą wiary i kultury przodków. Jubileusz autokefalii powinien przypominać wszystkim obywatelom o tym, iż prawosławie jest wspólnym skarbem, który od ponad tysiąca lat tworzy tożsamość naszej Ojczyzny. Dzieło zapoczątkowane przez błogosławionej pamięci metropolitę Jerzego, przypieczętowane jego tragiczną, męczeńską śmiercią, kontynuowane przez wielkiego metropolitę Dionizego i świątobliwych metropolitów: Makarego, Tymoteusza, Stefana, Bazylego po obecnego metropolitę Sawę, niech stanie się przesłaniem wszystkim wiernym i zachętą do twórczej działalności, rodzącej się z piękna prawosławia, jego duchowej głębi, myśli teologicznej, z artystycznego bogactwa, będącego skarbem każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej.
Boże chroń naszą Cerkiew – Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny – dla następnych pokoleń na chwałę Bożą, Prawosławia i dobra Ojczyzny naszej Rzeczypospolitej Polskiej!
ks. Ł. Koleda, W. Michalczuk
zdjęcia: protodiakon I. Kutovyi, Ł. Troc
