1 tydzień temu
Najważniejsze polskie tradycje wielkanocne to święcenie koszyczka, jedzone w rodzinnym gronie śniadanie wielkanocne czy oblewanie się wodą w lany poniedziałek. W niektórych miejscach Polski istnieją jednak również inne, mniej znane tradycje wielkanocne.
Podczas Świąt Wielkanocnych miliony Polaków praktykuje znane tradycje, które towarzyszą nam od pokoleń. W Wielką Sobotę większość z nas udała się poświęcić koszyki z produktami takimi jak jajka, chleb czy mięso.
W Niedzielę Wielkanocną poświęcone pokarmy trafiły zaś na stół, gdzie zostały spożyte w rodzinnym gronie w trakcie uroczystego śniadania wielkanocnego. Dzisiaj zaś, jak co roku, oblewamy się wodą w ramach świętowania lanego poniedziałku.
Te tradycje występują w podobnej formie praktycznie w całym kraju. W niektórych regionach Polski istnieją jednak również inne, lokalne tradycje, które powszechnie nie są znane.
Siuda Baba
Ciekawa tradycja wielkanocna istnieje w podkrakowskich miejscowościach: Lednicy Górnej i Wieliczce. Nosi ona nazwę Siuda Baba. Według legendy w czasach słowiańskich, we wsi Lednica Górna istniała świątynia, w której kapłanka przez cały rok strzegła palącego się w niej ognia.
Wraz z nadejściem wiosny, kapłanka wychodziła ze świątyni i szukała we wsi następczyni. Kapłanka była cała brudna od sadzy i to właśnie sadzą namaszczała dziewczynę, która przejmie po niej obowiązki.
Obecnie zwyczaj ten praktykowany jest w Poniedziałek Wielkanocny i ma charakter nieco bardziej katolicki. Zgodnie z tradycją Siuda Baba (obecnie mężczyzna przebrany za kobietę wysmarowaną sadzą) współcześnie przemierza Lednicę Górną w towarzystwie orszaku, w skład którego wchodzą: mężczyzna przebrany za cygana, oraz czterech młodych mężczyzn w strojach Krakowiaków.
Orszak ten chodzi od domu do domu prowadzony przez cygana. o ile domownicy przyjmą Siudą Babę, smaruje ich ona sadzą, a Krakowiacy śpiewają pieśń o zmartwychwstaniu Jezusa. Następnie domownicy powinni wrzucić drobne pieniążki do wózka, który mają ze sobą Krakowiacy, a w którym znajduje się figurka Jezusa.
Za orszakiem często biegają również dzieci. Krzyczą one: „Siuda, ruda, popielata, z batem lata. Siuda, ruda, popielata, co kominy wymiata”.
Śmiergust
Mało znana tradycja ma miejsce również na Śląsku w miejscowości Wilamowice. Tam nosi ona nazwę Śmiergust.
Zgodnie z tradycją młodzi mężczyźni z Wilamowic przebierają się w Niedzielę Wielkanocną w kolorowe stroje i maski zrobione z fragmentów starych ubrań, bibuły i masy papierowej.
Grupy takich mężczyzn przemierzają miejscowość od domu do domu w poszukiwaniu młodych, niezamężnych dziewcząt, które oblewają wodą. Od domowników otrzymują natomiast poczęstunek. Następnie wspólnie z domownikami śpiewają i tańczą.
Zwyczaj ma również kontynuację w Poniedziałek Wielkanocny. Wtedy Śmierguśnicy (przebrani mężczyźni) zbierają się na ulicach miejscowości, gdzie bawią się i głośno hałasują np. dzięki gwizdków.
Wtedy również szukają oni młodych dziewcząt. Każda, na którą natrafią jest wsadzana do wanny z wodą i dodatkowo oblewana. Zgodnie z tradycją, dziewczyna, która nie będzie zmoczona, zostanie w przyszłości starą panną.
Palenie Judasza
Z kolei na Podkarpaciu, głównie w miejscowości Pruchnik praktykowane jest tzw. Palenie Judasza, nazywane również Wieszaniem Judasza lub Judaszkami. Ta tradycja sięga XVIII wieku i nawiązuje do zdrady Jezusa przez Judasza.
W przeszłości judaszki rozpoczynały się w Wielki Czwartek. Wtedy mieszkańcy odprawiali symboliczny sąd nad kukłą przedstawiającą Judasza. Następnie kukła ta była wieszana na wieży kościelnej, z której zostawała strącona w Wielki Piątek.
Później mieszkańcy włóczyli kukłę po wsi i bili ją kijami, by ostatecznie ją podpalić i wrzucić do rzeki. W przeszłości kukła nierzadko była przedstawiana jako postać żyda. Zdarzało się również, iż obchodom towarzyszyły antysemickie ataki.
Z czasem Kościół odciął się od tradycji palenia Judasza. w tej chwili tradycja wygląda nieco inaczej. Kukłę wiesza się najczęściej na słupie lub drzewie, a samym obchodom towarzyszy znacznie mniejsza agresja.
Zwyczaj judaszków lub podobnych obchodów występuje w wielu miejscach na świecie m.in. w Czechach, Grecji, na Malcie, na Cyprze, a choćby w Brazylii, Meksyku czy na Filipinach.
