KARTKA Z KALENDARZA LITURGICZNEGO: 27 Września.

W Martyrologium czytamy: „W Egei (Azja Mniejsza) śmierć Świętych Braci i Męczenników, Kosmy i Damiana, którzy w prześladowaniu za Dioklecjana zostali w okrutny sposób umęczeni, zakuto ich w kajdany, wtrącono do więzienia, następnie wrzucono ich do morza, palono ogniem, przybito do krzyża, kamienowano, a wreszcie zasypano strzałami; gdy zaś przy Pomocy Bożej bez szwanku znieśli wszystkie te tortury, ścięto ich mieczem…” (około r. 300).

— Zastosowanie. Obaj Święci lekarze leczyli za Przykładem Zbawiciela chore ciała, żeby pozyskać i uzdrowić dusze. Podobnie postępuje się jeszcze i dzisiaj na misjach w krajach pogańskich. Kościół bardzo dba o zapewnienie chorym pomocy zarówno materialnej, jak i duszpasterskiej; nikt bowiem nie jest tak podatny na sprawy Królestwa Bożego jak chorzy. Toteż każdy Chrześcijanin godzien tego imienia powinien roztoczyć opiekę nad jakimś chorym i czynić dla niego wszystko, na co go stać.

2. Msza (Sapientiam), wspólna na uroczystość wielu Męczenników, była pierwotnie własną mszą na uroczystość Świętych Kosmy i Damiana. W Introicie „zgromadzenie wiernych” i przybyłe z daleka „narody” (tzn. my) wchodzą do kościoła, w którym spoczywają relikwie Świętych, i zdumiewają się nad ich mądrością, a równocześnie wzywają „sprawiedliwych”, by się radowali w Panu. W Lekcji sławi ich z kolei Kościół: „Sprawiedliwi na wieki żyć będą, i u Pana jest ich zapłata… Dlatego dostąpią królestwa wspaniałego i korony pięknej z Ręki Pańskiej”. W walce zaś duchów, która aż do końca toczy się o Królestwo Boże, będą również obleczonymi w pełną zbroję bojownikami, a równocześnie naszymi obrońcami. Alleluja opiewa prawdziwe braterstwo, które „pokonało zbrodnie świata”. Celem lepszego zrozumienia Ewangelii trzeba pamiętać o tym, iż w dawnych wiekach ludzie zwykli byli przynosić swych chorych do grobów Męczenników; wkładano też na nich chusty, przytknięte poprzednio do grobu, żywiono bowiem przekonanie, iż „moc wychodzi” ze Świętych ich zwłok. Ewangelia dzisiejsza odtwarza niejako w sposób mistyczny przebieg Świętej Ofiary: „Wielkie mnóstwo ludu” (tzn. my) przybywa, aby otrzymać „uzdrowienie z niemocy” (duszy). Jezus zaś „zeszedłszy z góry” (tzn. z Niebios) „stanął na równinie” (pośród nas). „A cała rzesza pragnęła się Go dotknąć (w dawnych czasach składano Hostię Świętą na ręku każdego z wiernych), albowiem wychodziła zeń (z Eucharystii) Moc”. W dalszym ciągu Ewangelii Pan Jezus nazywa Świętych dzisiejszych Błogosławionymi, gdyż urzeczywistniali oni w życiu swoim Jego Błogosławieństwa, zwłaszcza zaś czwarte: „Błogosławieni będziecie, gdy ludzie was znienawidzą i gdy was wyłączą, i złorzeczyć wam będą, i zniesławiać imię wasze.. dla Syna Człowieczego. Weselcie się dnia onego, a radujcie, bo oto zapłata wasza obfita jest w Niebiesiech”. W Antyfonie na Komunię Świętą występuje piękny kontrast: podczas gdy my spożywamy Ciało Ukrzyżowanego Pana Jezusa, Kościół Święty przypomina nam, iż zwłoki Świętych Męczenników rzucano ptakom drapieżnym I dzikim zwierzętom na pożarcie. Także i Brewiarz (w 8. Responsorium) wystawia męstwo braci Męczenników: „To jest zaiste prawdziwe braterstwo, niezwyciężone w żadnej walce: przelali krew swą i poszli za Panem. Wzgardziwszy dworem królewskim na ziemi otrzymali udział w Królestwie Niebios. Oto jak dobra i jak wdzięczna rzecz, mieszkać braciom społem”.

3. Kościół stacyjny Świętych Kosmy i Damiana w Rzymie.

Papież Feliks IV (526-530) uczcił pamięć obu Świętych Męczenników poświęcając pod ich wezwaniem dawne „Templum Sacrae Urbis” na Forum Romanum. Kościół ten stal się najsławniejszą ze Świątyń pod ich wezwaniem, a w końcu ustanowiony został kościołem stacyjnym. Lud rzymski odnosił się z wielką ufnością do obu Świętych lekarzy, co znalazło wyraz w tekstach dzisiejszej Mszy. W kościele tym zachowała się dotychczas wspaniała mozaika, wykonana z polecenia papieża Feliksa IV na sklepieniu absydy, jedna z najpiękniejszych. jakie podziwiać można w Rzymie. Widzimy w niej klasyczny przykład starochrześcijańskiej symboliki. Pośrodku widnieje wzniosła postać uwielbionego Zbawiciela, unosząca się na obłokach: prawa Jego ręka wzniesiona jest w górę, lewa obejmuje zwój Pisma Świętego. Złota szata ozdobiona jest szkarłatnymi pasmami (claves). Po łące okrytej kwieciem (symbol raju) Święci Piotr i Paweł wiodą ku Panu Niebios obu Męczenników, Kosmę i Damiana, którzy jako lekarze niosą z sobą torbę z lekami (bardzo to wymowny obraz: włodarze rzymskiego Kościoła wprowadzają do nieba dwóch Świętych ze Wschodu). Obaj Męczennicy odziani są w dostojne szaty i niosą w osłoniętych rękach swe wieńce zwycięstwa (w ten sposób sztuka starochrześcijańska przedstawiała zwykle Świętych). Przez łąkę przepływa rzeka, która, jak świadczy napis, wyobraża Jordan, a jest symbolem Łaski Chrztu Świętego i życia Bożego. Nad brzegiem rzeki rosną dwie okryte owocami palmy, które wyobrażają życie miłe Bogu. Na jednym z tych drzew widnieje legendarny ptak feniks, symbol zmartwychwstania i chwały. Gwiazda nad postacią Św. Pawła ma również symboliczne znaczenie, wyobraża bowiem niebo. Ponad postacią Chrystusa Pana widać Rękę Boga, która podaje wieniec zwycięstwa. W niższej części mozaiki stoi na skale Baranek Boży; ze skały wypływają cztery rzeki raju. Zwróćmy uwagę na odmienne ujęcie obu tych obrazów: u góry Chrystus w Chwale Niebieskiej, poniżej Baranek Boży, czyli Chrystus Pan w Ofierze Świętej. Po obu stronach Baranka Bożego widzimy dwanaście owieczek, nadchodzących z Jerozolimy i Betlejem; jest to symbol Kościoła Walczącego, który się wywodzi ze świata żydowskiego i pogańskiego. Cały więc obraz przedstawia Kościół Triumfujący i Kościół Walczący; pierwszy otacza Chrystusa triumfującego w Niebie, drugi Baranka Bożego w Eucharystii. — Wspaniała ta mozaika jest niezmiernie wymowna, symbolizuje bowiem najwyższe dobra Chrześcijanina: Chrystusa nauczającego i uwielbionego jako Króla; życie sakramentalne Kościoła we Chrzcie Świętym i w Eucharystii; życie chrześcijańskie w symbolu palmy i korony, a wreszcie nadzieję przyszłego życia pod postacią feniksa.