Kanonizacja Męczenników Katyńskich

Sobór Biskupów Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego na swoim posiedzeniu w dniu 18 marca 2025 roku podjął decyzję o kanonizacji Męczenników Katyńskich. Życie i śmierć Męczenników Katyńskich jest świadectwem dla Cerkwi i Ojczyzny. W przededniu uroczystości kanonizacyjnych, które odbędą się we wtorek 16 września 2025 roku o godz. 10.00 w świątyni Hagia Sophia-Mądrości Bożej w Warszawie, warto przyjrzeć się życiowej drodze każdego z trzech imiennie kanonizowanych męczenników. Ich życiorysy otwierają nie tylko obraz świętości ich śmierci, ale i głębię ich życia, myśli, losu każdego z nich, który w całości był ofiarowany Prawosławiu.

Ksiądz Szymon Fedorońko urodził się 12 sierpnia 1893 r. w miejscowości Czerteż niedaleko Sanoka. Ukończył Seminarium Duchowne w Żytomierzu i w 1917 roku został wyświęcony na kapłana w Ławrze Poczajowskiej. Od 1922 roku pełnił posługę kapelana w Wojsku Polskim, będąc szefem duszpasterstwa wojskowego wyznania prawosławnego w Przemyślu. Opiekował się prawosławnymi oficerami i żołnierzami w garnizonach południowo-wschodniej Polski: w Dowództwie Okręgu Korpusu X w Przemyślu i w Okręgu Korpusu V w Krakowie. W 1923 roku metropolita Dionizy powierzył ks. Fedorońce założenie cywilnej parafii prawosławnej w Przemyślu, co było nieprostym wyzwaniem na tym terenie. W 1928 roku został przeniesiony do Dowództwa Okręgu Korpusu II w Lublinie, opiekując się również prawosławnymi żołnierzami w jednostkach na obszarze Wołynia. W czasie lubelskiej posługi ks. Fedorońko aktywnie przeciwdziałał szerzącej się akcji neounickiej na terenie południowego Podlasia i Chełmszczyzny. W 1934 roku ks. Fedorońko został przeniesiony do Warszawy, a od 1935 roku zaczął pełnić funkcję p.o. szefa Wojskowego Urzędu Duszpasterskiego Wyznania Prawosławnego. Po przejściu na emeryturę naczelnego kapelana WP ks. Bazylego Martysza – również kanonizowanego świętego naszej Cerkwi – ks. Fedorońko przejął jego funkcję, a w 1937 roku został podniesiony przez metropolitę Dionizego do godności protoprezbitera. Ksiądz Fedorońko prowadził aktywną działalność w Cerkwi i w Wojsku Polskim. Był członkiem komisji ds. tłumaczeń na język polski Pisma Świętego i prawosławnych nabożeństw. Prowadził działalność publicystyczną. Nie są znane dokładne koleje losu ks. Fedorońki w kampanii wrześniowej, wiadomo jedynie, iż w okolicach Równego trafił do niewoli radzieckiej, jednak nie zrzekł się munduru i posługi kapelana. W grudniu 1939 roku znajdował w obozie w Starobielsku, skąd w marcu 1940 r. został przewieziony do więzienia butyrskiego w Moskwie. Wedle przekazywanych świadectw, w trakcie przesłuchań w Moskwie składano mu propozycje współpracy z władzami radzieckimi i ofiarowano zaszczytne godności cerkiewne, jednak propozycji tych nie przyjął. Najprawdopodobniej, z tego powodu w kwietniu tego samego roku ks. Fedorońko został przewieziony z Moskwy do Kozielska, a następnie rozstrzelany wraz z innymi oficerami w lesie katyńskim. Wielkim bohaterstwem podczas II Wojny Światowej i Powstaniu Warszawskim odznaczyli się synowie ks. Fedorońki, składając życie na polu walki. Orest i Wiaczesław zginęli w sierpniu 1944 roku w Powstaniu Warszawskim jako żołnierze Armii Krajowej. Starszy syn ks. Szymona Aleksander służył w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie, gdzie zginął w 1944 roku w trakcie walki w pobliżu Mannheim. Ksiądz Szymon Fedorońko pośmiertnie został odznaczony przez Prezydenta RP Orderem Orła Białego.

Ksiądz Wiktor Romanowski urodził się 2 listopada 1899 roku w miejscowości Temnohajce w pow. Krzemienieckim. W 1917 roku ukończył Seminarium Duchowne w Żytomierzu, następnie przez rok studiował na Uniwersytecie św. Włodzimierza w Kijowie. Powrócił na Wołyń, gdzie w 1921 roku w Krzemieńcu, z rąk biskupa Dionizego Waledyńskiego, przyjął święcenia kapłańskie. Jako duchowny był związany z Wołyniem (proboszcz i dziekan w Łanowcach, a następnie proboszcz katedry we Włodzimierzu). W latach 1925-1929 studiował w Studium Teologii Prawosławnej Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie uzyskał stopień magistra teologii prawosławnej. Obronił bardzo dobrą pracę, poświęconą nauce dogmatycznej św. Ireneusza z Lyonu, której część, ze względu na jej wysoką wartość naukową, w 1933 roku została opublikowana w czasopiśmie teologicznym „Elpis”. W 1930 roku rozpoczął posługę w Wojsku Polskim jako pomocniczy kapelan garnizonu we Włodzimierzu. W 1934 roku został powołany do służby czynnej jako kapelan rejonowy Dowództwa Okręgu Korpusu I w Warszawie. Ksiądz Wiktor Romanowski był powszechnie szanowany i darzony uznaniem za swoją posługę, wykształcenie i zdolności kaznodziejskie. Pełnił funkcję dziekana DOK I w Warszawie, będąc bliskim współpracownikiem i zastępcą naczelnego kapelana prawosławnego. W 1939 roku zaczął karierę akademicką jako wykładowca teologii zasadniczej w Studium Teologii Prawosławnej Uniwersytetu Warszawskiego. Był również członkiem komisji synodalnej ds. tłumaczeń Pisma Świętego i nabożeństw prawosławnych na język polski. Kampania wrześniowa 1939 roku zastała go w Warszawie. Został przydzielony do szpitala polowego UW (przeniesionego do podziemia kościoła Świętego Krzyża). Nieznany jest dokładny los i posługa ks. Romanowskiego w trakcie walk o Warszawę. Po 17 września dostał się do niewoli radzieckiej i został osadzony w obozie w Ostaszkowie. W 1940 roku został wywieziony i rozstrzelany wraz z innymi polskimi oficerami i mundurowymi w Twerze, wraz z którymi spoczął w lesie koło miejscowości Miednoje.

Ksiądz Włodzimierz Ochab urodził się 10 kwietnia 1900 roku w miejscowości Nehrybka koło Przemyśla. Po ukończeniu w 1922 roku gimnazjum w Przemyśli odbywał służbę zasadniczą w Wojsku Polskim, przeszedł szkolenia podoficerskie i w stopniu kaprala przeszedł do rezerwy. Powrócił do domu rodzinnego i prowadził gospodarkę na ojcowiźnie we wsi Pikulice. Znamiennym jest, iż w 1927 roku przyłączył się do ruchu ludności łemkowskiej, powracającej do Prawosławia jako wiary swych ojców. W 1928 roku rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim. Pozytywną opinię o nim, niezbędną do przedstawienia władzom duchownym i uczelnianym, wydał ks. Szymon Fedorońko, ówczesny dziekan w Przemyślu. W 1931 roku ukończył studia. Trudna sytuacja finansowa nie pozwoliła mu przygotować i obronić pracy magisterskiej. W tym samym roku przyjął święcenia kapłańskie. Metropolita Dionizy skierował młodego kapłana do posługi na Łemkowszczyznę, gdzie miejscowa ludność masowo powracała do Prawosławia, co tak dobrze było znane ks. Włodzimierzowi z własnej drogi do wiary ojców. W 1936 roku został proboszczem parafii w Buśnie, w pow. hrubieszowskim. Okres posługi ks. Włodzimierza na Chełmszczyźnie zbiegł się z dramatycznymi wydarzeniami burzenia świątyń prawosławnych. Charakterystyczna postawa ks. Ochaba, który, wbrew wymogom i groźbom miejscowych władz oraz nakładanym karom pieniężnym, nie opuścił swojej parafii i nie zaprzestał odprawiania nabożeństw, dzięki czemu ochronił świątynię przed zburzeniem. We wrześniu 1938 roku ks. Ochab został mianowany kapelanem więziennym w stopniu kapitana w Drohobyczu. Jeszcze w marcu 1939 roku złożył podanie o rozpoczęcie posługi kapelańskiej w WP, jednak początek wojny przeszkodził dalszemu awansowi. Po 17 września ks. Włodzimierz znalazł się na terenach zajętych przez wojska radzieckie. 13 października 1939 roku oddział NKWD aresztował duchownego jako kapelana więziennego i osadził w obozie w Szepietówce, a następnie w Ostaszkowie. Brak jest dokładnych informacji o pobycie ks. Włodzimierza w niewoli radzieckiej. Z dokumentów archiwalnych wiadomo, iż 22 kwietnia 1940 roku został przetransportowany do Tweru i tam rozstrzelany, a następnie pochowany w zbiorowych mogiłach w Miednoje.

Z imienia kanonizowani są trzej prawosławni duchowni, kapelani Wojska Polskiego i Służby Więziennej: ks. Szymon Fedorońko – naczelny kapelan wyznania prawosławnego WP, ks. Wiktor Romanowski – kapelan WP i ks. Włodzimierz Ochab – kapelan Służby Więziennej. Duchowni ci są uosobieniem setek prawosławnych, którzy zostali zgładzeni w obozach dla polskich jeńców przez bezbożny totalitaryzm.

Ustalenie liczby wiernych Cerkwi prawosławnej wśród ofiar zbrodni katyńskiej jest zadaniem złożonym. Trudność ta polega na tym, iż polska strona dysponuje jedynie spisem nazwisk ofiar, bez teczek osobowych, z których można byłoby uzyskać informacje o przynależności wyznaniowej.

W obozach internowania polskich jeńców wojennych znajdowali się nie tylko oficerowie i szeregowi Wojska Polskiego, a także wielu pracowników Policji, Służby Więziennej i lasów państwowych. Należy pamiętać, iż w szeregach Wojska Polskiego w wyniku kampanii wrześniowej 1939 roku znalazło się wielu lekarzy i kresowej inteligencji, wśród których było niemało prawosławnych. Zakładając szacunkową liczbę ofiar zbrodni bliską 22 tys. osób, można stwierdzić, iż wśród nich było kilka tysięcy wiernych Cerkwi prawosławnej, co zostało symbolicznie przedstawione na ikonie męczenników.

Dodatkowo podaje się do wiadomości, iż w poniedziałek 15 września o godz. 17.00 w katedrze metropolitalnej św. Mari Magdaleny w Warszawie odprawione zostanie nabożeństwo w intencji św. męczenników. Przed nabożeństwem do świątyni zostanie wniesiona ikona Męczenników Katyńskich. Niżej można znaleźć tekst nabożeństwa w języku cerkiewnosłowiańskim, troparion i kondakion w językach cerkiewnosłowiańskim i polskim.

Tekst nabożeństwa Męczenników Katyńskich CS tropar i kondak PL

Kancelaria Prawosławnego Metropolity Warszawskiego i całej Polski