Jak się wybiera papieża? Wszystko o konklawe

Konklawe oznacza zamknięte pomieszczenie. To bardzo trafne określenie, bo podczas wyboru nowego papieża kardynałowie rzeczywiście odcięci są od świata, nie korzystają z internetu z telefonu, nie mogą niczego nagrywać, a ich notatki są niszczone w miejscu głosowania.

Źródło: Krzysztof Kunert | EWTN Polska | 24 lutego 2025 |
Photo credit: EWTN.com | wikipedia
Jeśli chcesz być na bieżąco zapraszamy do zapisania się do newslettera.

Kto może zostać papieżem?

Podczas ostatniego wyboru papieża polski internet obiegła sensacyjna informacja, iż papieżem może zostać każdy dorosły ochrzczony mężczyzna. Nie musi być kardynałem biskupem ani choćby księdzem. Oczywiście to tylko rozważania teoretyczne, bo z obowiązku bycia księdzem mógłby wybrańca zwolnić jedynie żyjący papież, który ma moc zmiany prawa kościelnego. Faktycznie papieża wybierają kardynałowie kościoła rzymskiego. Jan Paweł II określił, iż skład kolegium nie może przekraczać 120 kardynałów elektorów i to z tego grona, choć nie jest to wymóg konieczny, wybierana jest nowa głowa Kościoła.

Elekcji papieża mogą dokonywać wyłącznie kardynałowie zgromadzeni na konklawe, którzy w dniu rozpoczęcia wakatu w Stolicy Apostolskiej nie ukończyli osiemdziesiątego roku życia. Elekcja może się odbywać jedynie przez osobiste oddanie głosu przez każdego z kardynałów. Wybory korespondencyjne nie wchodzą w grę. I jeszcze jedna szalenie ważna sprawa. Wykluczona jest jakakolwiek interwencja władzy świeckiej w sprawy wyboru.

Kto może zostać papieżem? Konklawe 2025

Kiedy konklawe?

Konklawe powinno rozpocząć się 15 dni po śmierci papieża, ale nie później niż 20. W wyjątkowych sytuacjach, gdy papież nie umarł, ale ustąpił, termin ten można skrócić. Skąd wziął się choćby 20-dniowy czas do rozpoczęcia konklawe? W czasie sede vacante, który rozumie się jako czas nieobsadzonej stolicy czy też pustego tronu wpisana była długa, 9-dniowa żałoba, która znacząco wydłużyła okres od rozpoczęcia wakatu do początku wyborów nowego papieża. Powyższe terminy mają jednak praktyczny cel. Po śmierci papieża władzę nad Kościołem sprawuje kolegium kardynalskie. Kardynałowie nie mogą jednak zmieniać prawa lub ustalać nowego, czy na przykład dokonywać zmian dotyczących procedowania w czasie konklawe. Ich rola ma charakter administrowania, ogranicza się do regulacji spraw najpilniejszych. Szybki wybór papieża zapobiega więc po prostu paraliżowi Kościoła.

Gdzie wybiera się papieża?

Miejscem wyboru jest Kaplica Sykstyńska, która na czas konklawe zamienia się w twierdzę. Jest całkowicie niedostępna dla osób nieupoważnionych, podobnie jak Dom świętej Marty, gdzie mieszkają kardynałowie oraz miejsca przeznaczone na celebracje liturgiczne. Kardynałowie, personel obsługi, choćby obsługa techniczna, wszyscy składają przysięgę zachowania tajemnicy związanej ze wszystkim, co związane jest z głosowaniem. Wybór musi następować przy całkowitym oderwaniu od świta. Nikt nie może zbliżać się do kardynałów elektorów. Oni sami nie mogą kontaktować się ze światem zewnętrznym. W czasie konklawe kardynałowie nie mogą też prowadzić korespondencji listownej ani telefonicznej. Nie mogą komunikować się z osobami niezwiązanymi z konklawe. Zabroniona jest także w jakiejkolwiek formie rozmowa z kardynałami przy pomocy jakiegokolwiek środka i z jakiegokolwiek powodu.

Elektorzy powinni powstrzymać się od przesyłania lub przyjmowania jakichkolwiek wiadomości. Zabronione jest w tym czasie czytanie gazet, słuchanie radia i oglądanie telewizji. Ponadto, przepisy zabraniają per traktowania za życia papieża w sprawie wyboru następcy. Mocno akcentowane jest też to, aby w wyborze nie kierować się sympatią lub niechęcią, aby nie ulegać osobistym względom, nie ulegać grupą wpływów lub przemocy.

Oczywiście bywają też odstępstwa. Choć kardynałowie nie powinni choćby negocjować między sobą, zakaz ten bywa łamany, zwykle w celu wyjścia z impasu wyborczego. Tak było między innymi w październiku 1978 roku, kiedy wobec podobnego pata kardynał Franz Koenig zaczął zachęcać do głosowania na Karola Wojtyłę.

Jak przebiega konklawe?

Całość zaczyna się poranną Mszą świętą w Bazylice św. Piotra koncelebrowaną przez wszystkich kardynałów intencji wyboru papieża. Może w niej uczestniczyć każdy. Po Mszy kardynałowie w uroczystej procesji, śpiewając Hymn do Ducha Świętego Veni Creator przechodzą do Kaplicy Paulińskiej. Na głosowanie kardynałowie udają się do Kaplicy Sykstyńskiej, gdzie siadają w wyznaczonych dla siebie miejscach. I tu drzwi za nimi zamykają się bardzo szczelnie.

Niezwykle przemyślana jest sama procedura wyboru. Przed jego rozpoczęciem kardynałowie elektorzy dotykając Ewangelii osobiście składają przysięgę, gdy ostatni ją złoży, w kaplicy pozostaje tylko mistrz papieskich ceremonii liturgicznych i wybrany duchowny, który przeprowadza rozważanie, następnie także i oni opuszczają kaplicę. Elektorzy zostają sami.

Jak przebiega głosowanie?

Kardynałowie odpowiedzialni za tajność upewniają się, czy nie zostało zainstalowane żadne urządzenie nagrywające lub transmitujące. Według części prasy, w tym czasie w kaplicy sykstyńskiej instalowany jest choćby system zagłuszający pracę komórek. Przejdźmy do wyboru. Dziś papieża można wybrać wyłącznie przez głosowanie. Dawniej stosowano także aklamację lub kompromis. Każde głosowanie składa się z 3 części. Jak podaje Przewodnik Katolicki w tekście Aleksandry Bałoniak, pt. Jak się wybiera papieża: “pierwsza faza głosowania obejmuje: przygotowanie i rozdzielenie karty do głosowania. Wylosowanie 3 skrutatorów, 3 do zbierania głosów od chorych kardynałów, zwanych w uproszczeniu infirmarii oraz 3 rewizorów.” Co dalej? Na karcie do głosowania każdy kardynał pisze wyraźnie, charakterem pisma możliwie nierozpoznawalnym, tego, kogo wybiera. Druga faza głosowania obejmuje złożenie kart do głosowania do urny, pomieszanie i liczenie kart oraz obliczanie głosów. Każdy kardynał w porządku pierwszeństwa po zapisaniu i zgięciu karty, trzymając ją podniesioną tak, aby była widoczna, przynosi ją do ołtarza, na którym jest postawiona urna. Po dojściu wypowiada słowa przysięgi: “Powołuję świadka Chrystusa Pana, który mnie osądzi, iż mój głos jest oddany na tego, który według woli Bożej, powinien być moim zdaniem wybrany.” Kardynał po wrzuceniu karty do urny kłania się przed ołtarzem i wraca na swoje miejsce.

Nie wszyscy elektorzy muszą znajdować się w kaplicy. W przypadku choroby któregoś z elektorów, który jednak wyraża wolę głosowania, może to uczynić w Domu świętej Marty. Wtedy w czasie głosowania wysyłani są do niego 3 wylosowani kardynałowie infirmarii, którzy w specjalnej kasetce przynoszą jego głos do Kaplicy Sykstyńskiej.

Potem do akcji wkraczają skrutatorzy, którzy przystępują do liczenia głosów. jeżeli liczba kart nie odpowiada liczbie elektorów, należy spalić je wszystkie i przystąpić do drugiego głosowania. Skrutatorzy otwierają karty do głosowania, odczytują imię tego, na kogo został oddany głos. Na koniec głosy są sumowane.

Następnie, to już trzecia faza wyboru, kartki z głosami nabijane są na specjalną nić, i wrzucane do ognia, gdzie palone są wraz z notatkami, które każdy kardynał po głosowaniu ma obowiązek oddać uprawnionym do tego członkom kolegium.

Codziennie realizowane są 2 głosowania, przed południem i po południu. o ile okaże się, iż żaden z kardynałów nie uzyska 2/3 głosów, całość jest powtarzana aż do skutku. o ile w ciągu 7 dni nie uda się wybrać papieża, kardynałowie powinni zrobić jednodniową przerwę na modlitwę. Potem znowu można rozpocząć serię głosowań. Głosowania realizowane są aż do skutku.

Kto zostaje papieżem?

Zgodnie z kościelnymi przepisami za wybranego na papieża uznać należy tego, kto otrzymał co najmniej 2/3 głosów. Choć w przeszłości wybór papieża zajmował niekiedy wiele miesięcy, a elektorzy w celu przyspieszenia wyboru byli choćby głodzeniu, dziś proces ten zasadniczo nie trwa długo. Na tym jednak nie koniec. Ważna pozostało zgoda samego wybranego, który w otoczeniu kardynałów pytany jest: “Czy przyjmujesz twój kanoniczny wybór na biskupa rzymskiego?”. Po otrzymaniu zgody, dodatkowo jest pytany, jakie imię przyjmujesz? Gdy wybrany podaje imię, jakie chce przyjąć, w tym momencie staje się papieżem. Nabywa pełną i najwyższą władzę w Kościele powszechnym. Po tym fakcie następuje uroczyste homagium zebranych kardynałów.

Jeżeli nowy papież dotąd nie był biskupem, a zdarzały się takie przypadki, natychmiast po wyborze powinien przyjąć sakrę biskupią. Ostatnim papieżem, który nie miał święceń biskupich, był Bartolomeo Alberto Cappellari, czyli Grzegorz XVI, który w momencie elekcji w 1831 roku był generałem zakonu kamedułów.

Co po wyborze?

Konklawe towarzyszą określone tradycje. Oczywiście, zebrani na placu świętego Piotra oraz miliony przed telewizorami, wypatrują dymu z dachu Kaplicy Sykstyńskiej. Dym pochodzi z 2 pieców zainstalowanych w kaplicy na czas konklawe. Palone są w nim, między innymi, karty z każdego głosowania. Czarny kolor oznacza, iż wyboru nie dokonano, jeżeli dym jest biały, oznacza to, iż wybrano nowego papieża. Żeby dym miał właśnie biały kolor, do palonych kart dodaje się słomę i jasne barwniki.

Wybór nowego papieża ogłaszają także wszystkie dzwony w Watykanie.

Istotny jest także balkon Bazyliki św. Piotra, skąd ogłasza się publicznie wyniki konklawe. Kardynał protodiakon, po łacinie, wypowiada słowa: “Ogłaszam wam wielką radość. Mamy papieża!”. Tu wymienia jego imię i nazwisko oraz nowe wybrane przez niego imię papieskie. Po tych słowach nowy papież ukazuje się wiernym i udziela pierwszego błogosławieństwa Urbi et Orbi.

Krzysztof Kunert, dziennikarz EWTN Polska

słowa kluczowe: konklawe, wybór papieża, kardynałowie, Kaplica Sykstyńska, głosowanie,