6 dni temu
Dynamika „samizdat – tamizdat emigracyjny – radio” wzajemnie się potęgowała. Książka, wydana najpierw nielegalnie w kraju, lądowała na Zachodzie, a po wydrukowaniu – przemycana z powrotem do Polski oraz czytana przez radio – docierała do kilkuset tysięcy osób.
Tekst ukazał się w kwartalniku „Więź” jesień 2025. W wolnym dostępie można przeczytać jedynie jego fragment. W całości jest otwarty tylko dla prenumeratorów naszego pisma i osób z wykupionym pakietem cyfrowym. Subskrypcję można kupić TUTAJ.
Paweł Sowiński: Jak doszło do tego, iż wraz z rodziną odegrał Pan poważną rolę na emigracji – wydając kwartalnik „Aneks” i książki, a też pomagając niezależnemu ruchowi wydawniczemu w Polsce?
Eugeniusz Smolar: Zdecydowaliśmy się na emigrację w styczniu 1970 r., po więzieniu, ogarnięci głębokim pesymizmem po Marcu i inwazji na Czechosłowację w 1968 r. Zostałem wyrzucony ze studiów na Uniwersytecie Warszawskim, groziło mi wojsko.
Miałem też poczucie samotności po doświadczeniach antysemickich. Wstrząsem było dla mnie, gdy bliski kolega z uniwerku jesienią 1968 r. na mój widok przeszedł na drugą stronę ulicy. Mój brat, Alik, jeszcze próbował jakoś funkcjonować, ale i on zdecydował się na emigrację rok później. My znaleźliśmy się w Uppsali, w Szwecji, a on początkowo krążył między uniwersytetami w Londynie, Bolonii i Paryżu, by ostatecznie osiąść w stolicy Francji.
Po pewnej stabilizacji zdecydowaliśmy się w 1973 r., jak pokolenia polskich emigrantów wcześniej, na działalność wydawniczą. Najpierw zaczęliśmy wydawać kwartalnik polityczny „Aneks”, a później, już w Londynie, moja żona Nina rozwinęła książkowe Wydawnictwo Aneks.
Eugeniusz Smolar – ur. 1945. W 1968 r. uczestnik demonstracji marcowych, relegowany z uczelni, aresztowany. Od 1970 r. mieszkał w Szwecji, następnie w Wielkiej Brytanii. Współzałożyciel pisma „Aneks” i wydawnictwa Aneks. Wieloletni pracownik Sekcji Polskiej BBC, jej dyrektor w latach 1988–1997. Od 1997 r. ponownie w Polsce. Był wiceprezesem i dyrektorem programowym Polskiego Radia, prezesem Centrum Stosunków Międzynarodowych.
Tekst ukazał się w kwartalniku „Więź” jesień 2025 w dziale „Historia”.
