Anioł Północy a Anioł Polski (1)

Zdjęcie: Anioł Północy, Gateshead, Newcastle, Wielka Brytania

Refleksje o duchowości XXI wieku

Napisano już o nim książki i tysiące artykułów, a jest przecież jeszcze bardzo młody. Wylano na niego morze pomyj, obrzucono stekiem wyrafinowanych inwektyw: brzydal, postfaszystowski Messerschmitt, nagrobek przemysłowej Anglii, ale na szczęście pojawiły się także określenia „jaśniejsze”, by nie powiedzieć pompatyczne: jutrzenka technologii cyfrowej, Ikar XXI wieku, pilot-samolot. Na początek, gwoli przypomnienia, garść najpotrzebniejszych faktów.

Wielkie Zawierzenie Św. Michałowi Archaniołowi – ks. M. Szerszeń

Kiedy burmistrz północnoangielskiego miasta Gateshead zadecydował o usypaniu sztucznego wzgórza z gruzów pokopalnianych w pobliżu autostrady A1 (łączy Londyn z Edynburgiem), ustalono iż w ramach rekultywacji na wzgórzu-hałdzie ma powstać coś, co świadczyłoby o proekologiczności regionu, a w dalszym planie całej Anglii.

Gdy jednak upubliczniono projekt ustawienia na zrewitalizowanym wzniesieniu ogromnej rzeźby anioła, niemal natychmiast rozpętana została zmasowana kampania antyanielska. Nie podobał się rzeźbiarz Antony Gormley, artysta znany i ceniony, ale posiadający etykietę kontrowersyjnego dziwaka, prowokatora, anarchisty. Nie podobały się gigantyczne wymiary, wszak czas pomników-kolosów przeminął wraz z najbardziej totalitarnymi ustrojami XX wieku. Monstrualne wymiary oznaczają również monstrualne koszty. Uparty artysta przekonał jednak wszystkich i dopiął swego.

fot. Mike Bird | Pexels

Niebiański Jumbo Jet

Rzeźba otrzymała oficjalną nazwę Angel of the North, a odsłonięcie nastąpiło w niedzielę 15 lutego 1998 roku. Warto przytoczyć kilka podstawowych danych technicznych o jednonogim kolosie, któremu biblijni cherubini-giganci z jerozolimskiej Świątyni Salomona nie sięgali choćby do kolana. Uzmysłowi nam to rozmach przedsięwzięcia.

Fundament posągu osadzony na specjalnych metalowych palach zatopiony został na głębokości dwudziestu metrów i wylano w tym celu 700 ton betonu (rzeźba musi oprzeć się najstraszniejszym huraganom, a należy wiedzieć, iż w rejonie tym wieje mocno). Rozpiętość skrzydeł Anioła Północy wynosi 54 metry i jest porównywalna z największymi samolotami typu Jumbo Jet. Dalsze dane: wysokość rzeźby to 20 metrów, czyli siedmiokondygnacyjny wieżowiec, waga to 208 ton (108-tonowy korpus + 50 ton każde „skrzydełko”).

Nad rzeźbą pracowało kilkadziesiąt firm i finalny efekt należy uznać za wybitne świadectwo angielskiej myśli technicznej, szczególnie konstruktorów i spawaczy. Osobno powstały moduły: stopa, krępy tułów, głowa, skrzydła. Przewiezione z fabryk elementy łączono na miejscu. Zainteresowanych niuansami odsyłam do arcyciekawej i kompetentnej książki Stephanie Brown „Making an Angel”, opublikowanej przez Booth-Clibborn Edition w roku 2002.

Mosty anielskie i diabelskie w Polsce i na świecie

Zadziwiające jak szybko, mimo oporu urzędników (prawie milion funtów – narzekali – ileż za to można wybudować domów dla bezdomnych, ileż wypadków spowoduje wśród zapatrzonych kierowców przejeżdżających pobliską autostradą) i utyskiwań krytyków sztuki (kosmiczny kicz, gigantomania spod znaku wiadomych totalitarnych mocarstw), Anioł Północy wszedł do szeroko rozumianej kultury masowej. Każdy odwiedzający chce mieć zdjęcie na tle kolosa, przytulić się, a przynajmniej dotknąć jego niesamowitej stopy. Jak widać na załączonej fotografii, Anioł Północy jest bytem jednonogim, aczkolwiek noga to nad nogami, słoniowa przy niej jawi się niczym zapałka.

Dzisiaj nikt już nie przejmuje się etykietą kiczu, wszak podobnie specjaliści od sztuki i architektury określali wieżę Eiffla czy do teraz ultranowocześnie wyglądający gmach opery w Sydney. W przeciwieństwie do znawców, zwykli ludzie doceniają niepowtarzalność Anioła Północy. Wymyślnych wieżowców-drapaczy chmur mamy tysiące, on zaś jest jeden. Stacji benzynowych i fast foodów mamy przy drogach szybkiego ruchu miliony, on zaś uparcie pozostaje jedyny i sam w sobie. Dlatego też został oficjalnie uznany za jedną z dwunastu ikon Anglii – obok Tower Bridge, gmachu Parlamentu i poczciwego Big Bena. Na naszych oczach uparcie i po cichu przeistacza się w obiekt tej klasy co wieża Eiffla, Statua Wolności czy Chrystus górujący nad Rio de Janeiro.

urtimud.89 | Pexels

Rzeźba, która żyje

Anioł Północy nie jest przy tym rzeźbą martwą. Żyje niejako organicznie, bo głęboko zakorzenił się w ziemi (dosłownie na 20 metrów), ciemnieje wraz z zapadaniem nocy, lśni przy pełni księżyca, czerwienieje niczym płomień wraz ze wschodami i zachodami słońca. A gdy wiatr chłoszcze żłobkowane Anioł Północy w Gateshead żebrowane skrzydła, Anioł Północy śpiewa, jęczy, zawodzi.

Trwając niezłomnie, staje się swoistym dowodem istnienia potrzeb duchowych współczesnych społeczeństw wysokocywilizowanych i wysokozlaicyzowanych. Dowodem istnienia prawd uniwersalnych i ponadczasowości głębokiej symboliki życia duchowego: niepojęty do końca, ale intuicyjnie wyczuwany świat dobrych duchów to jeden z filarów naszej duchowości. Pozornie na wskroś laickie społeczeństwa zachodnie wykazują niejednokrotnie wielką wrażliwość na sprawy anielskie, wskazując tym samym, iż pośredniczące między nami a Bogiem byty duchowe to jeden z najgłębszych i najtrwalszych archetypów ludzkości, których obrazu nie sposób wykorzenić. Czy rzeczywiście jednak kolos dominujący nad Gateshead wyraża – jak chcą niektórzy – węzłowe lęki i nadzieje współczesnego świata? Z pewnością jest on ucieczką od banału codzienności.

Herbert Oleschko

Artykuł ukazał się w dwumiesięczniku „Któż jak Bóg” (2/2018)